اپلیکیشن لغتنامه قرابادین کبیر عقیلی خراسانی

لغتنامه قرابادین کبیر عقیلی خراسانی 

کتاب خطّی قرابادین کبیر در سال 1249ق، در هند با تصحیح مولوی محمدسلیمان هروی  با حروف سربی منتشر شده است

این چاپ از حیث دقت و درستی الفاظ نسبت به چاپ‌های سنگی دیگر درست‌تر و حائز اهمیت‌تر است .اکنون با اهتمام وتلاش و توکل به خداوند قادر  نسخه خطّی لغتنامه کتاب ارزشمند قرابادین کبیر نسخه سنگی چاپ هند را به متن تبدیل نمائیم.

در لغتنامه حاضر علاوه بر  برداشت عین لغات اصل کتاب برای بیشتر لغات تفسیر و شرحی در متن آورده شده ، در این لغتنامه ارزشمند از سیستم سرچ فوری جدید استفاده شده و شما قادر خواهید بود از کلمات کلیدی انواع بیماری ها و داروها و ...مرتبط با طب سنتی استفاده کنید  ، توضیح اینکه در این برنامه از دو محیط شرح و ترجمه لغات استفاده کردیم که محیط اوّل ذیل لیست لغات و محیط دوّم که با لمس طولانی هر آیتم از لیست ظاهر میشود دارای محیطی مستقل است که در این محیط قادر خواهید بود مطلب را به اشتراک بگذارید. به دوستداران و محققین محترم داروساز این نوید را میدهیم که اگر عمری باقی بود به تدریج کل مباحث کتاب ارزشمند خطّی قرابادین کبیر به متن تبدیل و در اختیار علاقه مندان قرار دهیم ومن ا..التوفیق       

ندای سلامت با طبیعت

مهندس سید رحمت الله انصاری

خواص دارویی چای سبز

چای سبز یا (به ژاپنی: )‏ اوچا گیاهی است که در آب‌وهوای گرم رشد می‌کند. برای تولید چای معمولاً برگ‌های کوچکتر و جوان‌تر انتخاب و خشک می‌شوند.

خواص دارویی و فواید

چای سبز را بدلیل داشتن موادی مانند[کاتچین] ضدسرطان و آنتی‌اکسیدان دارای خواص دارویی مفید می دانند، که نسبت به آنتی‌اکسیدان‌های معروفی چون ویتامین‌های C وE بسیار قوی‌تر عمل می‌کند.(میزان کمتری کافئین دارد۲۰ تا ۳۰، و کمتر مضر است)) به تازگی علاوه بر مردم چین، چای سبز در بسیاری از کشورهای جهان طرفداران فراوانی یافته‌است. 

دلیل اصلی این استقبال، آشنایی مردم دیگر کشورها با خواص درمانی این نوع نوشیدنی است. هرچند در مواردی توصیه و پیشنهاد مردم به یکدیگر عامل اصلی مصرف برخی مواد غذایی یا نوشیدنی‌ها است. اما در مورد چای سبز علاوه بر توصیه دهان به دهان، پژوهشگران نیز خواص دارویی آن را تایید کرده‌اند. نوشیدن روزانه ۳ تا ۴ فنجان چای سبز، مانع از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها می‌شود. 

فهرست چند مورد از دلایل اصلی مصرف چای سبز از دیدگاه پژوهشگران به این شرح است:

• چای سبز و سرطان؛

نوشیدن چای سبز را عاملی برای جلوگیری از ابتلا به سرطان می دانند، چرا که میزان آنتی اکسیدان های موجود در آن ۱۰۰ برابر تاثیرگذارتر از ویتامین C و ۲۵ برابر تاثیرگذارتر از ویتامین E است. (توجه کنیم که ویتامین C و E به عنوان دو آنتی اکسیدان مهم مطرح هستند). به این ترتیب با نوشیدن چای سبز و دریافت آنتی اکسیدان، بدن در مقابل ابتلا به سرطان مصون می شود.

• چای سبز و بیماری های قلبی؛

با مصرف چای سبز کلسترول خون به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. به این ترتیب می توان با نوشیدن چای سبز میزان کلسترول خون، یکی از شاخص های مهم ابتلا به بیماری های قلبی، را کاهش داد. پژوهشگران معتقدند حتی پس از سکته قلبی نیز نوشیدن چای سبز باعث ترمیم سلول های آسیب دیده رگ ها و قلب شده و روند ترمیم سلول ها را تسریع می کند. نوشیدن روزانه حداقل ۳ فنجان چای سبز به بیماران قلبی توصیه می شود.

• چای سبز و جوانی؛

چای سبز را به عنوان داروی ضدپیری (Anti - Aging) می شناسند. دلیل اصلی آن وجود میزان قابل توجهی آنتی اکسیدان به ویژه آنتی اکسیدان های موثر در حفظ شادابی و جوانی موجود در چای سبز است. آنتی اکسیدان ها یکی از شاخص ترین عوامل برای حفظ سلامتی و شادابی سلول های بدن، با به تعویق انداختن شروع روند پیری سلول ها هستند.

• کاهش وزن و چای سبز؛

با نوشیدن چای سبز، متابولیسم (سوخت و ساز) چربی های بدن تسریع می شود و به این ترتیب چربی اضافی در بدن ذخیره نمی شود. پژوهش ها نشان می دهد نوشیدن روزانه سه فنجان چای سبز می تواند تا ۷۰ کالری انرژی، ناشی از سوخت چربی ها ایجاد کند. پوست و چای سبز؛ آنتی اکسیدان های موجود در چای سبز، سلول های پوست را در مقابل آسیب ها به ویژه رادیکال های آزاد، یکی از عوامل ایجاد سرطان و افتادگی و آسیب به پوست، محافظت می کند. به این ترتیب چای سبز مانع از بروز سرطان، افتادگی و چروک خوردن پوست به ویژه پوست صورت می شود.

• چای سبز و ورم مفاصل؛

پژوهشگران چای سبز را به عنوان دارویی برای کاهش خطر ابتلا به ورم مفاصل، ناشی از روماتیسم معرفی می کنند. این تاثیر با توقف فعالیت آنزیم های تخریب کننده و تحلیل برنده غضروف مفاصل ایجاد می شود.

• استخوان ها و چای سبز؛

درصد بالای فلوراید چای سبز، عمده ترین دلیل تاثیر مثبت آن بر استخوان ها است. به این ترتیب درصد بالای فلوراید در چای سبز می تواند استخوان ها و دندان ها را در مقابل آسیب به ویژه پوسیدگی و پوکی محافظت کند.

• کلسترول و چای سبز؛

یکی دیگر از اثرات مثبت چای سبز، کاهش قابل توجه میزان کلسترول خون است. به ویژه آنکه چای سبز باعث کاهش میزان کلسترول بد و افزایش میزان کلسترول خوب می شود. این تاثیر نه تنها میزان کلسترول بدن را در حد متعادل نگه داشته و میزان کلسترول خوب را افزایش می دهد، بلکه مانع از بروز سکته قلبی و سایر بیماری های قلبی - عروقی می شود.

• ذخیره گلوکز و چای سبز؛

چای سبز مانع از ذخیره گلوکز در سلول های چربی می شود. به این ترتیب می توان از نوشیدن چای سبز، کنترل میزان مصرف کربوهیدرات ها (قندها) و ورزش مداوم، به عنوان مثلثی برای حفظ سلامتی و تناسب اندام ها نام برد.

• رژیم غذایی و چای سبز؛

با نوشیدن چای سبز میزان متابولیسم چربی ها و هیدرات کربن افزایش می یابد. به این ترتیب میزان قند خون و چربی ها همواره در حد متعادلی خواهد بود. تعادل این دو شاخص بدن را با ازدیاد یا کمبود چربی و هیدرات کربن روبه رو نمی کند.

• آلزایمر و چای سبز؛

چای سبز فعالیت سلول های مغز به ویژه بخش های مربوط به حافظه را تقویت و تحریک می کند. از طرفی چای سبز باعث کاهش میزان «استیل کولین» در سلول های مغز و با این حرکت مانع از تخریب سلول های مغز و بروز بیماری آلزایمر می شود.

• پارکینسون و چای سبز؛

آنتی اکسیدان های موجود در چای سبز مانع از تخریب سلول های مغز، که عامل اصلی بروز بیماری پارکینسون است، می شوند. به عبارتی آنتی اکسیدان های چای سبز با به تعویق انداختن قرار گرفتن سلول های مغز در فاز پیری و فرسودگی مانع از ابتلا به پارکینسون می شوند.

• بیماری های کبدی و چای سبز؛

نوشیدن چای سبز باعث از بین رفتن رادیکال های آزاد ایجاد شده توسط چربی های موجود در کبد می شود. این عملکرد مثبت، مانع از بروز بیماری های کبدی به ویژه سرطان کبد می شود.

• فشار خون و چای سبز؛

می دانیم که یکی از مهم ترین علل بروز فشار خون بالا، تغییر در ساختار دیواره سرخرگ ها است. چای سبز با کنترل عملکرد و محافظت از ساختار دیواره رگ ها، مانع از بروز فشار خون بالا می شود.

• مسمومیت غذایی و چای سبز؛

کاتچین موجود در چای سبز باعث از بین بردن باکتری های مولد مسمومیت غذایی یا سم تولید شده توسط این باکتری ها می شود.

• چای سبز و قند خون؛

با افزایش سن میزان قند خون بالا می رود اما پلی فنل ها و پلی ساکاریدهای موجود در چای سبز باعث کاهش قند خون می شود. اگرچه برخی پژوهشگران نوشیدن چای سبز را به افراد مسن توصیه می کنند اما برخی دیگر معتقدند نوشیدن چای سبز در جوانی باعث کنترل میزان قند خون، پیش از رسیدن به سن کهولت می شود.

• سیستم ایمنی و چای سبز؛

ویتامین Cموجود در چای سبز با تقویت سیستم ایمنی بدن، بدن را در مقابل بیماری های مختلف به ویژه بیماری های فصلی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا در زمستان، اسهال و استفراغ در فصل تابستان و حساسیت های فصل پاییز، مقاوم می کند. در چین باستان برای افرادی که دائماً بیمار بودند، چای سبز تجویز می کردند.

• آسم و چای سبز؛

تئوفیلین موجود در چای سبز در حکم داروی مخدری است که باعث آرامش و رفع التهاب و حساسیت دستگاه تنفس (بافت های آسیب دیده) می شود. از این رو نوشیدن چای سبز برای افراد مبتلا به آسم یا افرادی که به دلیل مشاغل ویژه یی که دارند (مثل کارگران کارخانه های سیمان) یا در مناطق خاصی زندگی می کنند (ساکنان مناطق سردسیر) توصیه می شود.

• چای سبز و تورم و عفونت گوش؛

نوشیدن چای سبز نه تنها گوش را در برابر عفونت و تورم محافظت می کند، بلکه در صورت بروز این مشکل، نم دار کردن پارچه تمیزی با چای سبز و سپس تمیز کردن گوش با آن می تواند تا حدی از تورم و عفونت بکاهد.

• تبخال و چای سبز؛

تبخال مشکلی است که عاملی ویروسی دارد اما با چای سبز می توان بهبود آن را تسریع کرد. به این ترتیب که اگر محل مورد نظر را با چای سبز مرطوب کرده و صبر کنیم تا خشک شود و این عمل را سه بار در روز تکرار کنیم، روند بهبودی و رفع محل زخم تسریع می شود.

• چای سبز و مشکلات دهان و دندان؛

چای سبز بسیاری از عوامل بیماری زا که بر سلامت دهان و دندان تاثیر منفی دارد را از بین می برد. به این ترتیب می توان نوشیدن چای سبز را مکملی برای سلامت دهان و دندان دانست. علاوه بر این چای سبز با از بین بردن باکتری های نامناسب محوطه دهان، بوی بد دهان و تنفس بد بو را نیز مرتفع می کند. در چین باستان از چای سبز به عنوان داروی خوشبوکننده دهان، پیش از حضور در مراسم رسمی و میهمانی ها استفاده می کردند.

• استرس و چای سبز؛

ترکیبی موسوم به «ال تیانین» موجود در چای سبز که نوعی اسید آمینه است، خاصیت آرام بخشی داشته و می تواند حالت تنش، افسردگی و استرس و هیجان را از بین ببرد.

• حساسیت و چای سبز؛

اپی گالوکاتچین گالات (EGCG) ترکیب ضدحساسیتی است که به وفور در چای سبز وجود دارد. این ترکیب با تاثیر بر سیستم ایمنی بدن، بدن را در مقابل حساسیت ها مقاوم می کند.

• ایدز و چای سبز؛

پژوهشگران ژاپنی با بررسی ترکیبات موجود در چای سبز دریافتند ترکیب اپی گالوکاتچین گالات (EGCG) با عملکردی عایق مانند مانع از اتصال ویروس HIV روی سلول های سیستم ایمنی بدن و ایجاد ضعف در سیستم ایمنی بدن می شوند. به عبارتی نوشیدن چای سبز را می توان به عنوان عامل مکملی برای جلوگیری از ابتلا به ایدز (AIDS) با عایق کردن سلول های سیستم ایمنی بدن دانست. در نهایت اینکه به دلیل خواص فراوان چای سبز، اکنون آن را در بسیاری از کشورهای جهان، نه به عنوان یک نوشیدنی که به عنوان یک داروی گیاهی شناخته و نوشیدن روزانه آن را توصیه می کنند.

مضرات چای سبز

به خاطر داشتن کافئین، جلوگیری از جذب مواد معدنی مخصوصا آهن می‌کند.

طرز تهیه

برای تازه و معطر ماندن چای سبز بهتر است آن را در ظرفی تیره بریزید و در محلی تاریک و به دور از نور و رطوبت نگهداری کنید. برای هر نفر ۱ قاشق مرباخوری چای سبز را در قوری ریخته و به ازای هر یک قاشق، ۱ لیوان آب داغ با دمای ۸۰ تا ۸۵ درجه به آن اضافه کرده و درب قوری را به مدت ۷ تا ۸ دقیقه بگذارید. سپس آن را بنوشید. چای سبز مانند چای سیاه نیازی به دم کردن روی حرارت ندارد.

اخبار گیاهان داروئی

فید خوان rss reader

تغذیه در ماه رمضان

 
تغذیه در ماه رمضان

 

در ماه مبارک رمضان، رژیم غذایی ما نباید به نسبت قبل خیلی تغییر کند و در صورت امکان باید ساده باشد.رژیم غذایی همچنین باید طوری تنظیم شود که بر روی وزن تاثیر زیادی نداشته باشد.

---

با توجه به ساعات طولانی ناشتا بودن،باید غذاهایی را مصرف کنیم که به کندی هضم می شوند مثل غذاهای حاوی فیبر زیاد.غذاهای دیرهضم معمولاً 8 ساعت در دستگاه گوارش می مانند، در حالیکه غذاهای سریع الهضم فقط 3 تا 4 ساعت در معده باقی می مانند.
- غذاهای دیرهضم عبارتند از:حبوبات مثل جو، گندم، جو دو سر، لوبیا، عدس، آرد، غلات برنج با پوست و ...(که کربوهیدراتها نامیده می شوند).
- غذاهای سریع الهضم عبارتند از:غذاهایی که حاوی قند، آرد سفید و ...هستند (که به این گروه کربوهیدراتهای تصفیه شده گفته می شود).
- غذاهای حاوی فیبر عبارتند از:غذاهای حاوی سبوس گندم، گندم سبوس دار، غلات و حبوبات، سبزیها، مانند لوبیای سبز، نخود، ذرت، اسفناج، برگ چغندر، میوه های با پوست، میوه خشک شده مثل برگه زردآلو، انجیر، آلو خشک، بادام و ...
غذاهای مصرفی باید در حالت تعادل با یکدیگر باشند.و از همه گروه های غذایی مثل میوه سبزیجات، گوشت، مرغ، ماهی، نان، حبوبات و محصولات لبنی در رژیم غذایی باید وجود داشته باشد.غذاهای سرخ شده باید محدود شوند؛ زیرا باعث عدم هضم، سوزش سردل و اختلال در وزن می شوند.

از چه چیزهایی پرهیز کنیم؟ 

1-غذاهای سرخ کردنی و چرب
2-غذاهای حاوی قند زیاد
3-خوردن غذای زیاد، بخصوص هنگام سحر
4-خوردن چای زیاد هنگام سحر، چای باعث افزایش ادرار شده و از این طریق نمک های معدنی که در طول روز بدن به آنها نیاز دارد دفع می شوند.
5-اگر شما نمی توانید سیگار را به یکباره قطع کنید از هفته های قبل از ماه رمضان شروع به مصرف کم آن کنید.

چه غذاهایی را مصرف کنیم؟ 

1-مصرف کربوهیدارتهای مرکب در سحر که مدت طولانی تری هضم می شوند و باعث می شود که شما کمتر گرسنه شوید.
2-حلیم یک منبع عالی پروتئین بوده و از غذاهایی است که دیرهضم می شود.
3-خرما یک منبع عالی قند، فیبر، کربوهیدارت پتاسیم و منیزیم می باشد.
4-مغز بادام غنی از پروتئین و فیبر بوده و حداقل چربی را دارا می باشد.
5-موز یک منبع خوب پتاسیم، منیزیوم و کربوهیدارت می باشد.
مصرف زیاد آب یا آب میوه در صورت امکان در فاصله بین افطار و زمان خواب، باعث تامین آب مورد نیاز بدن می شود.

مشکلات سلامتی در ماه رمضان و علل درمان آن:
یبوست 

یبوست می تواند باعث ایجاد بواسیر و شقاق های دردناک مقعد شود و باعث سوء هاضمه به همراه نفخ می شود.
علل یبوست:مصرف کربوهیدراتهای تصفیه شده،مصرف کم آب و میزان ناکافی فیبر در غذا از علل عمده یبوست می باشند.
درمان:اجتناب از مصرف زیاد کربوهیدراتهای تصفیه شده،افزایش مصرف آب، استفاده از نان سبوس دار و استفاده آردهای قهوه ای

سوء هاضمه و نفخ معده 

علل:پرخوری،مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ شده،غذاهای تند و غذاهایی که ایجاد نفخ می کنند مثل تخم مرغ، کلم، عدس، نوشابه های گازدار
درمان:از پرخوری اجتناب کنید، آب میوه یا آب بنوشید.از غذاهای سرخ کردنی اجتناب کنید.

ضعف (افت فشار خون) 

افزایش تعریق، ضعف، خستگی، کم شدن انرژی، سرگیجه، بخصوص هنگام برخاستن، ظاهر رنگ پریده و احساس افتادن علائم افت فشار خون می باشد که بیشتر در هنگام بعدازظهر اتفاق می افتد.
علل:مصرف کمتر مایعات و کاهش مصرف نمک
درمان:به مکانهای گرم نروید و مصرف نمک و مایعات را افزایش دهید.
توجه:افت فشار خون باید با گرفتن فشار خون در هنگام بروز علائم تأیید شود.افراد دارای فشار خون بالا ممکن است در طول ماه رمضان نیاز به تنظیم مجدد داروهای خود توسط پزشک باشند.

سردرد 

علل:عدم مصرف کافئین و تنباکو، انجام کار زیاد در طول روز، کم خوابی و گرسنگی که معمولاً در طول روز بیشتر شده و در انتهای روز بدتر می شود.سردرد وقتی با افت فشار خون همراه می شود می تواند منجر به سردرد شدید و حالت تهوع قبل از افطار شود.
درمان:در طول یکی دو هفته قبل از ماه رمضان به صورت تدریجی کافئین و تنباکو را قطع کنید.چای سبز و بدون کافئین جایگزین خوبی می باشد.همچنین برنامه خود را در طول ماه رمضان طوری ترتیب دهید که خواب کافی داشته باشید.

کاهش قند خون 

ضعف، سرگیجه، خستگی، کاهش تمرکز، تعریق زیاد، احساس لرز، عدم توانائی برای فعالیت های فیزیکی، سردرد، طپش قلب، از علائم کاهش قند خون می باشد.
علل در افراد غیر دیابتی:خوردن مقدار زیاد قند مثل کربوهیدارتهای تصفیه شده، مخصوصاً در هنگام سحر باعث می شود که بدن مقدار زیادی انسولین تولید کرده و باعث افت قند خون بشود.
درمان:خوردن غذا هنگام سحر و محدود کردن نوشیدنی ها و غذاهای حاوی قند.
توجه:افراد دیابتی ممکن است به تنظیم مجدد داروهای خود در ماه رمضان احتیاج داشته باشند و باید با پزشک خود مشورت کنند.

انقباضات عضلانی 

علل:مصرف ناکافی غذاهای حاوی کلسیم، پتاسیم و منیزیم
درمان:خوردن غذاهای غنی از مواد معدنی فوق برای مثال:سبزیجات، میوه جات، محصولات لبنی، گوشت و خرما
توجه:افراد تحت درمان فشار خون بالا و افراد دچار سنگ کلیه باید با پزشک خود مشورت کنند.

زخم معده، سوزش سردل، التهاب معده 

افزایش سطح اسید در معده خالی در ماه رمضان باعث تشدید مسائل فوق می شود.این شکل بصورت احساس سوزش در ناحیه معده و زیر دنده ظاهر شده و می تواند بطرف حلق گسترش یابد.غذاهای تند، قهوه و کوکاکولا این حالت را شدیدتر می کنند.
درمانهای طبی برای کنترل سطح اسید در معده وجود دارند و افراد مبتلا قبل از روزه گرفتن باید با پزشک خود مشورت کنند.

سنگ کلیه 

سنگ کلیه ممکن است در افرادی که آب کم می نوشند ایجاد شود.بنابراین مصرف زیاد مایعات برای جلوگیری از تشکیل سنگ ضروری می باشد.

توصیه های تغذیه ای در رعایت برنامه غذایی 

1-مهم ترین مسئله این است که هر روز بعد از افطار(یک تا چند ساعت بعد)باید دو یا سه عدد میوه متوسط مصرف کنید که با توجه به میوه های این فصل می توانید این میوه ها را بخورید:
سیب، گلابی، انگور، هلو، شلیل، هندوانه، خربزه، انجیر و موز و ...در مورد انگور یک خوشه معمولی معادل یک میوه است و در مورد هندوانه و خربزه یک قاچ 300 تا 400 گرمی معادل یک عدد میوه متوسط است.
همچنین اگر آب میوه دوست دارید، می توانید به جای یک عدد میوه، نصف تا یک لیوان آب میوه مصرف کنید.البته به شرطی که آبمیوه طبیعی باشد و بصورت ساندیس و آبمیوه های پاکتی نباشد.ولی اگر تهیه آب میوه طبیعی برایتان سخت بود، می توانید از یک لیوان آب میوه پاکتی یا ساندیس استفاده کنید.
همچنین اگر اشتها داشتید می توانید در وعده ی سحر هم یک عدد میوه یا یک لیوان آب میوه مصرف کنید.مثلا به جای یک لیوان شیر معمولی، یک لیوان شیر موز بخورید.
2-گروه نان و غلات شامل انواع نان، برنج، ماکارونی و سیب زمینی است.توصیه می کنم تا جایی که می توانید از نان سبوس دار مثل نان سنگک استفاده کنید، زیرا بعلت داشتن سبوس، منبع خوبی ازویتامین های گروه B و فیبر غذایی است.ویتامین های گروه B در سوخت و ساز بدن و حفظ سلام اعصاب و پوست و مو نقش مهمی دارند.فیبرهای غذایی هم درجلوگیری از یبوست و حفظ سلامتی روده ها مفید هستند.
البته اگر تهیه نان سنگک برایتان مشکل است، می توانید از بربری، تافتون، لواش یا باگت استفاده کنید.
3-گروه سبزی ها شامل سالاد، سبزی خوردن، سبزی پخته در غذا مثل سوپ، خورش و کوکو و ...می باشد.سبزی ها منبع خوبی از فیبر غذایی نامحلول، آنتی اکسیدان ها و ویتامین های A و C هستند؛ مثلاً هویج و اسفناج از منابع خوب ویتامین A هستند.
سبزی ها شامل:خیار، گوجه فرنگی، کرفس، بامیه، هویج، کاهو، انواع کلم، قارچ، فلفل سبز، فلفل دلمه ای، بادنجان، کدو سبز، پیاز و سیر و ...است.
4-سعی کنید روزانه یک لیوان شیر و یک لیوان ماست را حتماً مصرف کنید.شیر و لبنیات منبع خوبی از کلسیم و ویتامین های A و Dو B2 و B12 است.
افراد چاق و کسانی که کلسترول خونشان بالاست، بهتر است نوع کم چرب آنها را تهیه کنند.ولی برای کودکان و نوجوانان با وزن متناسب و برای افراد لاغر شیر و ماست پرچرب، کره و خامه هم مفید است.به جای نوشابه هم از دوغ استفاده کنید.
پنیر با اینکه جزء لبنیات است ولی در تنظیم برنامه غذایی در گروه گوشت قرار دارد، یعنی هر 30 گرم گوشت کم چرب، معادل 30 گرم پنیر است.
5-گروه گوشت هم شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و آجیل است.این گروه منبع خوبی از پروتئین، ویتامین های گروه B و املاحی مانند آهن، روی و فسفر است.افرادی که دچار نقرس هستند، باید گوشت و حبوبات را خیل یکم مصرف کنند.افرادی هم که دچار کلسترول خون بالا هستند باید جگر، دل و قلوه، کله پاچه و گوشت پرچرب را مصرف نکنند و به جای گوشت قرمز بیشتر از مرغ و ماهی استفاده کنند.ولی برای افراد کم خون مصرف انواع گوشت مفید است.بیماران قلبی هم بهتر است تا حد ممکن گوشت قرمز را کمتر مصرف کنند.غیر از بیمارانی که در بالا نام برده شد، تمامی افراد سالم می توانند در حد نیاز خود از گوشت، تخم مرغ و حبوبات مصرف کنند.به خصوص افراد ورزشکار برای ساخت عضله حتماً حتماً در کنار ورزش باید از منابع غنی پروتئینی مصرف کنند.
6-سبزی و میوه برای سلامتی بدن بسیار مفید هستند، پس تا جایی که می توانید از این مواد غذایی بیشتر مصرف کنید، البته افراد چاق بیشتر از سه تا چهار عدد میوه در روز مصرف نکنند.
7-آجیل سرشار از مواد مغذی است، بنابراین بعد از افطار چند عدد بادام، فندق، پسته و ...مصرف کنید.
8-از مصرف انواع دسرها و شیرینی هایی با شکر زیاد در برنامه افطار و سحر خودداری کنید.توصیه می کنم به جای مصرف زولبیا و بامیه، از خرما استفاده کنید، به خصوص افراد چاق، زیرا زولبیا و بامیه دارای قند و روغن زیادی هستند.
9-سعی کنید شام را دیر مصرف نکنید، حداکثر تا ساعت 8-9 شام را بخورید، زیرا اگر با فاصله ی کمی از غذا خوردن بخوابید، هضم مواد غذایی دچار اشکال می شود، به خصوص اینکه با خوابیدن، متابولیسم بدن کاهش می یابد و غذاها به طور مؤثر نمی سوزند تا بدن از انرژی و مواد مغذی آنها استفاده کند.
10-در صورت نیاز در سحری و افطار می توانید چای بنوشید، فقط از مصرف چای زیاد در سحری خودداری کنید، زیرا کافئین موجود در چای دفع ادرار را افزایش می دهد و از این طریق نمک های معدنی که در طول روز بدن به آنها نیاز دارد، دفع می شوند.
11-مصرف گردو با پنیر شاید از اثرات مضر پنیر در کاهش حافظه بکاهد.
12-شیره انگور سرشار از مواد مغذی است، به خصوص برای افرادی که دچار ضعف در طی روز می شوند بسیار مفید است، اثرات مفید شیره انگور شامل:افزایش اشتها، تقویت کلی بدن، افزایش شیر در خانم های شیرده و ...است.
به جای عسل یا مربا می توانید شیره ی انگور را با شیر یا خامه میل کنید.همچنین می توانید مقداری از این شیره را در آب خنک بریزید و با افزودن کمی آب لیموی ترش به آن، یک شربت خوشمزه درست کنید که برای افزایش اشتها خوب است و به ای نوشابه های گازدار می توانید آن را مصرف کنید.البته افراد دیابتی نباید از این شیره مصرف کنند.
13-بعضی از افراد عادت دارند در سحری هم غذای پخته مصرف کنند.این مسئله بستگی به میل و عادت غذایی آنها دارد.ولی مصرف یک وعده غذایی پخته در طی روز کافی است، مگر اینکه فرد لاغر یا کودک یا نوجوان باشد.در این صورت باید هر دو را کامل مصرف کند.
فراموش نکنید که پرخوری در هنگام سحر نه تنها از احساس گرسنگی در ساعات انتهایی روز جلوگیری نمی کند، بلکه در ساعات ابتدایی بعد از سحر، فشار زیادی را به معده و دستگاه گوارشی فرد وارد می کند که سبب بروز علائمی نظیر سوء هاضمه، درد و نفخ معده می شود.بنابراین سحری را سبک بخورید و از مصرف غذاهای چرب و پرحجم برای سحری پرهیز کنید.
14-در این برنامه غذایی سعی شده یک بار خورش سبزی دار، یک بار گوشت قرمز، یک بار گوشت مرغ، یک بار ماهی، یک بار پلو با حبوبات، و یک بار پلو با سبزیجات قرار داده شود.شما می توانید در هفته های بعدی، بسته به سلیقه ی خود غذاهایی که معادل این غذاها هستند را تهیه کنید.مثلاً به جای خورش کرفس، از خورش قورمه سبزی، به جای لوبیا پلو از کلم پلو، به جای کتلت گوشت از کباب با برنج، به جای ته چین مرغ از جوجه کباب یا مرغ و پلو به جای قیمه از آبگوشت استفاده کنید.ولی حتماً سعی کنید یک بار در هفته ماهی بخورید که می تواند بصورت ماهی کبابی در فر، قلیه ماهی، ماهی شکم پر، کتلت ماهی یا ماهی سرخ شده در کمی روغن باشد.اگر گاهی اوقات امکان تهیه و پخت ماهی در هفته برای شما وجود نداشت، می توانید به جای آن از تن ماهی استفاده کنید، البته افراد چاق نباید روغن تن را مصرف کنند.
15-شما می توانید غیر از غذاهای بالا، از انواع سوپ، اش، کوکو، املت، دلمه و ..استفاده کنید.لی سعی کنید تا جایی که امکان دارد خودتان در منزل غذا تهیه کنید و غذاهای بیرون را نخورید، زیرا در تهیه غذاهای بیرون که بیشتر انواع پیتزا و ساندویچ می باشد، از سوسیس و کالباس و سوس زیادی استفاده شده است.این مواد دارا ی چربی بالا و مواد نگهدارنده هستند که در صورت مصرف زیاد برای سلامتی بدن مضر هستند، خصوصاً افراد چاق، دارای چربی خون بالا و فشار خون بالا و کسانی که ناراحتی معده دارند، نباید اصلاً این مواد غذایی را مصرف کنند.
16-به مقدار کافی بین افطار تا وقت خواب آب بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری شود.

روزه بی سحر، نه! 

از نظر تغذیه ای روزه بی سحری توصیه نمی شود.در افرادی که بی سحری روزه می گیرند، کمبود بیش از حد انرژی باعث می شود بدن از منابع چربی برای تامین انرژی استفاده کند و در اثر سوخت ناقص چربی ها، ترکیبات ستونی در بدن ایجاد می شود که منجر به ایجاد بوی بد دهان، سردرد، دردهای عضلانی می شوند و فرد احساس می کند که سالم نیست.
یک روزه دار در طول روز با کمبود آب و نمک ها یا الکترولیت و قند مواجه است.بنابراین در هنگام افطار به نحو شایسته ای این کمبودها باید جبران شود.
شروع افطار با مایعات گرمی مانند آب، چای، شیر، سوپ سبزیجات به همراه چند عدد خرما مناسب است.
مصرف نان، پنیر، سبزی و مایعات، به همراه خرما بهترین افطار به شمار می رود و صرف شام به منظور جلوگیری از ولع بعد از افطار دو ساعت بعد توصیه می شود.اما در مورد نوجوانان و افرادی که تازه به سن تکلیف رسیده اند (چون در دوران رشد هستند)باید افطار و شام در یک وعده با هم خورده شوند.

سنگ کلیه بیماری نیست 

بیماران مبتلا به سنگ کلیه می توانند با نوشیدن 8 لیوان آب یا مایعات در فواصل افطار تا سحر روزه بگیرند.سنگ کلیه بیماری نیست که مانع روزه داری شود.
همانطور که به چنین بیمارانی در ایام غیر از ماه رمضان توصیه می شود 8 لیوان آب مایعات بنوشند، در ماه رمضان هم با تقسیم دفعات نوشیدن آب و مایعات در ساعات بین افطار تا سحر، می توانند روزه خود را بگیرند.
افراد از نوشیدن نوشابه های گازدار در ابتدای افطار بپرهیزند، چرا که این نوشابه ها هم موجب کمبود کلسیم در بدن و هم باعث تورم معده و ایجاد سیری کاذب می شود.
مصرف بادمجان، فلفل و سایر ادویه ها در هنگام سحر به دلیل ایجاد احساس تشنگی، بیش تر، برای روزه داران توصیه نمی شود.

روزه در بیماران دیابتی و قلبی 

ماه رمضان، فرصتی است که همه دوست دارند در برکت و رحمت گسترده اش شریک باشند.در این میان، بیماران، سالمندان و کسانی که وضعیت های خاص فیزیولوژیکی مانند بارداری و شیردهی را از سر می گذرانند، معمولاً با یک سؤال عمده مواجه اند:آیا می توانند روزه بگیرند یا نه؛ و این که اگر روزه بیگرند، آیا با مشکل رو به رو نخواهند بود؟
اگرچه نمی توان برای همه بیماران مزمن، یک حکم کلی صادر کرد و هر بیمار، شرایط خاص خود را دارد و فقط و فقط به پزشک معالجش می تواند درباره این که او می تواند روزه بگیرد یا نه، نظر قطعی بدهد؛ با این حال نکاتی در مورد هر بیماری وجود دارد که می تواند به تصمیم گیری درست بیمار و پزشکان کمک کند.
مرور این نکات، شاید چند فایده مهم داشته باشد؛ اول این که در هر شرایطی، روزه گرفتن به صلاح فرد نیست و حتی از لحاظ شرعی هم توصیه نمی شود.دوم این که می توان با ایجاد برخی تنظیم ها در برنامه غذایی و دارویی و آگاهی از علائم هشدار، در بسیاری از بیماری ها به راحتی روزه داری کرد، بدون اینکه هیچ مشکلی جدی ای به وجود آید.
در این نوشتار، برای رعایت اختصار، تنها به چند بیماری مزمن که شیوع بیشتری دارد، اشاره می شود.

بیماران دیابتی 

بیمار دیابتی بدون انجام مشاوره با پزشک، روزه داری می کند، در معرض خطر جدی افزایش درازمدت قند خون قرار دارد که این امر علاوه بر عوارض جسمی، عوارض جانبی دیگری از جمله افزایش هزینه و حتی غیرممکن شدن درمان را در پی دارد.
حفظ مقدار قند خون در محدوده طبیعی، بین 60 تا 140 میلی گرم هدف اصلی در درمان دیابت است:از طرف دیگر نوع تغذیه، و بالطبع روزه داری، می تواند روی این شاخص مهم سلامت بیمار، تاثیر جدی بگذارد.
کارشناسان اعتقاد دارند افرادی که قادر به کنترل قند خون خود در حد طبیعی هستند، با داروهای خوراکی یعنی قرص، با رعایت شرایط خاص و اندازه گیری به موقع قند خون شان، می توانند با سلامت و اطمینان کافی در این فریضه الهی شرکت کنند.بنابراین ، شاید بتوان گفت:
اولین قدم برای فرد دیابتی که می خواهد در فریضه روزه همگام سایرین باشد، این است که تجهیزات لازم برای اندازه گیری قند خون، یا حداقل ادرار را در منزل داشته باشد.
بدون پایش مداوم قند خون، یا تخمین آن از طریق آزمایش ادرار، نمی توان از ایمن بودن روزه داری اطمینان کافی داشت.
به گفته متخصصان، میزان قند خون بیماران دیابتی روزه دار باید قبل از سحر حداکثر 120 میلی گرم درصد، دو ساعت بعد از سحر حداکثر 160 میلی گرم درصد،بین ساعت 1 تا 3 بعد ازظهر حداقل 70 میلی گرم درصد، قبل از افطار حداکثر 120 میلی گرم درصد و دو ساعت بعد از افطار حداکثر 160 میلی گرم درصد باشد.
پزشکان توصیه می کنند بیماران روزه دار در هنگام افطار، قبل از خوردن هر غذایی، قرص خود را میل کنند و پس از گذشت مدتی، غذا خوردن را آغاز کنند.
اما قضیه در مورد بیماران تحت درمان با انسولین فرق می کند.استفاده از این دارو با احتمال بالای افت قند خون همراه است.بنابراین لازم است این بیماران در فواصل نزدیک به هم غذا میل کنند، به همین دلیل، روزه داری به هیچ عنوان برای آنها توصیه نمی شود.
ضمن اینکه بیماران انسولینی، معمولاً نمی توانند نوبت تزریق خود را، مگر در موارد خاص و زیر نظر مستقیم پزشک معالج، حذف یا جابه جا کنند.به همین دلیل توصیه تمام پزشکان و متخصصان به این بیماران این است که روزه نگیرند.

بیماران قلبی 

مطالعات نشان داده اند روزه داری می تواند با کم کردن عوامل خطر، به پیشگیری از بیماری های قلبی کمک کند.دکتر مظهری درباره اثر روزه می گوید:«در طول ماه مبارک رمضان، سطح هموسیستئین خون به مقدار قابل ملاحظه ای کاهش می یابد و این اثر در کنار کاهش میزان چربی های خون و حتی تعدیل وزن بدن، می تواند باعث کنترل بیماری قلبی-عروقی شود.»
اما درباره افرادی که کارشان از این مرحله گذشته و به این بیماری مبتلا شده اند، چون باید داروهای خود را راس ساعت مشخصی مصرف کنند، اغلب اجازه روزه گرفتن به آنها داده نمی شود.
افت سطح داروهای قلبی، باعث عوارض جبران ناپذیری نظیر بزرگ شدن قلب و حتی سکته و حملات قلبی می شود.ضمن این که به دلیل حساسیت این بیماران به انواع استرس ها، حتی احساس گرسنگی برایشان مناسب نیست.

منبع:اطلاعات علمی شماره11 راسخون

فلز مس و کاربردهای آن

مس فلز نسبتاً قرمز رنگی است که از خاصیت هدایت الکتریکی و حرارتی بسیار بالایی برخوردار است.(در بین فلزات خالص، تنها خاصیت هدایت الکتریکی نقره در حرارت اتاق از مس بیشتر است) چون قدمت مصنوعات مسی کشف شده به ۸۷۰۰ سال قبل از میلاد برمی گردد، احتمالاً این فلز قدیمی‌ترین فلز مورد استفاده انسان می‌باشد. مس علاوه بر اینکه در سنگهای معدنی گوناگون وجود دارد، به حالت فلزی نیز یافت می‌شود.(مثلاً مس خالص در بعضی مناطق).
این فلز را یونانیان تحت عنوان Chalkos می‌شناختند. چون مقدار بسیار زیادی از این فلز در قبرس استخراج می‌شد رومیان آنرا aes Cyprium می‌نامیدند. بعدها این واژه به فرم ساده تر cuprum درآمد و در نهایت انگلیسی شده و به لغت مس تبدیل شد.

کاربردها

اتصالات ساخته شده از مس

مس فلزی قابل انعطاف و چکشخوار است که کاربردهای زیادی مانند موارد زیر دارد:

---

• سیم‌های مسی
• لوله‌های مسی
• دستگیره‌های درب و سایر وسایل منزل
• (تندیسگری). مثلاً مجسمه آزادی شامل ۱۷۹۰۰۰ پوند مس می‌باشد.
• آهنرباهای الکتریکی.
• موتورها، مخصوص موتورهای الکترومغناطیسی.
• موتور بخار وات.
• کلیدها و تقویت کننده‌های الکتریکی.
• لامپهای خلاء، لامپهای پرتوی کاتدی و مگنترونهای(اجاقهای مایکروویو).
• هدایت کننده موج برای تشعشع مایکروویو.

به علت خاصیت هدایت بهتر آن نسبت به آلومینیوم، کاربرد مس در ICها به جای آلومینیوم رو به افزایش است.

• به‌عنوان جزئی از سکه‌ها.
• در وسایل آشپزی، از جمله ماهی تابه.
• بیشتر سرویسهای قاشق(چنگال)و چاقوها دارای مقادیری مس هستند (نقره نیکلی).
• اگر نقره استرلینگ در ظروف غذاخوری بکار رفته باشد، حتماًباید دارای درصد کمی مس باشد.
• به‌عنوان بخشی از لعاب سرامیکی و در رنگ آمیزی شیشه.
• وسایل موسیقی، بخصوص سازهای بادی.
• به‌عنوان یکا(بیواستاتک)در بمارستانها و پوشاندن قسمت‌های مختلف کشتی برای حفاظت در برابر بارناکلها و ماسلها.
• ترکیباتی مانند محلول(فلینگ)که در شیمی کاربرد دارد.
• سولفات مس که به‌عنوان سم و تصفیه کننده آب کاربرد دارد.

تاریخچه 

 مس برای تعدادی از تمدنهای قدیمی ثبت شده، شناخته شده بود و تاریخ استفاده از آن حد اقل به ۱۰,۰۰۰ سال پیش می‌رسد. یک آویزه مسی، متعلق به ۸۷۰۰ سال قبل از میلاد در شمال عراق کنونی پیدا شد. نشانه‌هایی مبنی بر ذوب و خالص کردن مس از اکسیدهای آن مانند مالاکیت و آزوریت تا سال ۵۰۰۰ قبل از میلاد وجود دارد. در عوض اولین نشانه‌های استفاده از طلا تقریباً به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد بر می‌گردد. [[پرونده: CopperC.jpg|200px|farme|thumb|left|لوازم آشپزخانه قدیمی در اورشلیم مصنوعات مسی و برنزی که از شهرهای سومری و مصنوعات مصری که از مس و آلیاژ آن با قلع یافت شده تقریباً متعلق به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد هستند. در یکی از اهرام یک سامانه لوله کشی با مس پیدا شده که مربوط به۵۰۰۰ سال پیش است. مصریان دریافتند افزودن مقدار کمی قلع، قالب گیری مس را آسان تر می‌کند بنابراین آلیاژهای برنزی که در مصر کشف می‌شوند تقریباً قدمتی همانند مس دارند. استفاده از مس در چین باستان حداقل به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مربوط بوده و تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد در این کشوربرنز مرغوب ساخته می‌شده‌است. در نظر داشته باشید چون مس به راحتی برای استفاده و کاربرد مجدد ذوب می‌شود، دوران ذکر شده تحت تاثیر جنگها و کشورگشائیها قرار می‌گیرد. در اروپا مرد یخیOetzi، مردی که به دقت نگهداری می‌شود و متعلق به۳۲۰۰ سال قبل از میلاد است، تبری با نوک مسی در دست دارد که درجه خلوص فلز آن ۷/۹۹٪ می‌باشد. مقدار زیاد آرسنیک موجود در موهای او نشان دهنده سرو و کار او با پالایش مس می‌باشد.
استفاده ار برونز در مرحله‌ای از تمدن به قدری فراگیر بود که آن مرحله را عصر برونز می‌نامند. برنج برای یونانیان شناخته شده بود اما اولین بار بصورت گسترده توسط رومیان بکار رفت. به خاطر زیبایی درخشانش- بطوریکه در باستان برای ساخت آئینه از آن استفاده می‌شد -ونیزبه دلیل ارتباط آن با قبرس که مربوط به الهه بود، در اسطوره‌شناسی و کیمیاگری فلز مس با الهه‌های آفرودیت و ونوس پیوند دارد. در کیمیاگری علامتی را که برای مس در نظر گرفته بودند، علامت سیاره ناهید نیز بود.

نقش زیست‌شناختی 

 وجود مس برای کلیه گیاهان و حیوانات عالی ضروری می‌باشد. مس در آنزمهای متنوعی، از جمله مراکز مس cytochrome c oxidase و آنزیم حاوی Cu-Zn به نام superoxide dismutase وجود دارد و فلز اصلی در رنگدانه حامل اکسیژن hemocyanin است.RDA برای مس در بزرگسالان سالم ۹/۰ میلی گرم در روز می‌باشد. مس در جریان خون عمدتاً روی پروتئین پلاسمایی بنام ceruloplasmin حرکت می‌کند. اگرچه مس اول در روده جذب می‌شود، این عنصر همبسته با آلبومین به سوی کبد منتقل می‌شود.
یک حالت ارثی که بیماری ویلسون نامیده می‌شود موجب باقی ماندن مس در بدن و عدم ورود آن به صفرا توسط کبد شود. این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به آسیبهای کبدی و مغزی شود.

پیدایش 

مس معمولاً به شکل معدنی یافت می‌شود.کانیهایی مثل آزوریت، مالاکیت و برنیت همانند سولفیدهایی از جمله کالکوپیریت (CuFeS2)، کوولین (CuS)، کالکوزین (Cu2S) یا اکسیدهایی مانند کوپریت (Cu2O) از منابع مس هستند.

ترکیبات 

آلیاژهای بسیاری از مس وجود دارد- برنج آلیاژ مس/روی و برنز آلیاژ مس/ قلع است. متداول‌ترین حالات اکسیداسیون مس شامل حالت مربوط به مس یک طرفیتی cuprous، 1+Cu و حالتcupric،2+Cuمی‌باشد.

کربنات مس به رنگ سبز است که بوسیله آن ظاهر منحصر به فرد بامها یا گنبدهای با پوشش مس روی بعضی ساختمانها ساخته می‌شوند.
اکسیدهای مس (مانند:اکسید مس ایتریم و باریم ۷δ Yba2Cu3O یا YBCO) پایه‌های بسیاری از ابر رساناهای غیر معمول را تشکیل می‌دهند.
ترکیبات دیگر: سولفید مس

ایزوتوپها

علاوه بر تعداد زیادی رادوایزوتوپ، دو ایزوتوپ پایدار Cu-۶۳ و Cu-۶۵ موجود است. تعداد بسیار زیادی از این رادیوازوتوپها دارای نیمه عمرهایی به مقیاس دقیقه یا کمتر دارند، طولانی‌ترین نیمه یعمر متعلق به Cu-۶۴ است که مدت آن ۷/۱۲ ساعت، با دو حالت فرسایشی که منجر به محصولات جداگانه می‌شود.

هشدارها

با تمامی ترکیبات مس باید طوری رفتار شود گویی سمی هستند (مگر خلاف آن مشخص باشد). این فلز در حالت پودری خطر آتش زایی دارد.۳۰ گرم سولفات مس برای انسان کشنده‌است. مس موجود در آب آشامیدنی با غلظتی بیش از ۱ میلی گرم در لیتر موجب لک شدن لباسها و اقلام در آب می‌گردد. مقدار بی خطر مس در آب آشامیدنی انسان بر حسب منبع آن متفاوت است اما مرز آن بین ۵/۱ تا ۲ میلی گرم در هر لیتر می‌باشد.

منابع

دانشنامه رشد.

• فروشگاه صنایع دستی مسی استان زنجان.

منیزیم و نقش آن در بدن

منیزیم

منیزیم فلزی است ضعیف و نادر به رنگ سفید تا نقره‌ای با نماد Mg، عدد اتمی ۱۲، وزن اتمی ۲۴٫۳۰۵۰ و ساختار بلور آن شش گوش یا هگزاگونال متراکم است. نام منیزیم از واژه یونانی Magnesia حوضه‌ای در Thessaly یا از نام شهر قدیمی Magnesia در آسیای صغیر گرفته شده است. منیزیم هشتمین عنصر فراوان در پوسته زمین و سومین عنصر فراوان و قابل حل در آب دریاست.

منیزیم در گروه دو (IIA) جدول تناوبی به عنوان فلز قلیایی خاکی قرار دارد.

---

منیزیم و نقش آن در بدن

یکی از املاح مورد نیاز هر سلول از بدن شما ، منیزیم می باشد . بدن انسان بزرگسال حاوی 28-20 گرم منیزیم است که 60% از آن در استخوان ، 26% در عضله و ماهیچه ها و بقیه در بافت های نرم و مایعات بدن وجود دارد . نیمی ازذخایر منیزیم بدن شما درون سلولهای بافت ها و اندامهای بدن و نیمی از آن به صورت ترکیب با کلسیم و فسفر در استخوان وجود دارد. تنها 1% از منیزیم بدن شما در خون یافت می شود . بدن شما برای حفظ میزان ثابت منیزیم خون ، خیلی سخت فعالیت می کند . بیش از 300 واکنش بیوشیمیایی در بدن برای فعالیت خود به منیزیم نیاز دارند چرا که منیزیم باعث حفظ فعالیت نرمال ماهیچه و عصب، ضربان منظم قلب و استحکام استخوانها می شود. همچنین منیزیم در متابولیسم انرژی و سنتز پروتئین نقش دارد.

منابع غذایی و دریافت:

منیزیم در بسیاری از غذاها به مقدار فراوان یافت می شود و یک رژیم غذایی معمول در صورت انتخاب درست غذاهای مصرفی می توان مقدار کافی آن را تامین کرد . منابع غذایی خوب منیزیم عبارتند از : دانه ها ، مغزها، آجیل ، سبزیجات برگی شکل مثل کلم ، اسفناج و ... ، غلات سبوس دارو حبوبات مثل لوبیا و سویا و... . تصفیه کردن غلاتی مانند آرد گندم و برنج و فرآیند غذاها مانند شکر، سبب از بین رفتن املاح از جمله منیزیم می شود.

نقش منیزیم در بیماری های رایج:

منیزیم و فشار خون:

منیزیم درتنظیم فشار خون نقش مهمی را ایفا می کند. رژیم های غذایی که حاوی مقدار زیادی سبزی و میوه باشند منیزیم و پتاسیم را در حد کافی تأمین کرده و باعث کاهش فشار خون بالا می شوند . مطالعات نشان می دهد دریافت زیاد منیزیم ، پتاسیم و کلسیم و دریافت کم چربی و سدیم در برنامه ها و رژیم غذایی تأثیر زیادی در کاهش فشار خون بالا دارند.

بنابراین توصیه می شود با دریافت کافی منابع حاوی منیزیم از وقوع فشار خون بالا پیشگیری وآن را کنترل کنید.

منیزیم و بیماری های قلبی- عروقی:

دریافت کم منیزیم ، باعث اختلال در ریتم قلبی و بروز حملات و سکته های قلبی می شود. مطالعات انجام شده در بیمارانی که به  سکته ی حاد قلبی مبتلا شدند که استفاده فوری از منیزیم پس از سکته ی قلبی سبب کاهش مرگ و میر بیماران می شود.

منیزیم و استئوپرز:

ممکن است کمبود منیزیم ، عاملی خطر زا در ایجاد استئوپرز ( پوکی استخوان ) باشد . کمبود منیزیم ، متابولیسم کلسیم و هورمون تنظیم کننده کلسیم را در بدن تغییر می دهد . مطالعات مختلفی نشان می دهد که مکمل دهی منیزیم ، چگالی معدنی استخوان را بهبود می بخشد ؛ اما برای اثبات این موضوع نیاز به مطالعات بیشتری است.

منیزیم و دیابت:

وجود منیزیم برای متابولیسم کربوهیدرات (قند ) لازم است . ممکن است باعث آزاد سازی و فعال شدن انسولین (هورمون تنظیم کننده قند خون ) شود . افزایش مقدار گلوکز (قند ) خون در بیماران دیابتی باعث کاهش منیزیم خون و کمبود آن در ادرار می شود.

حال می توان فهمید که چرا کمبود منیزیم در افراد دیابتی نوع 1 و نوع 2 که خوب کنترل نمی شوند ، وجود دارد. تنها بیماران دیابتی که در معرض خطر کمبود کلسیم هستند ، باید منیزیم خون خود را ارزیابی کرد ، و اگر کمبودی وجود داشت آن را جبران کنند.

در بیماریهای دیگری مثل سردرد های میگرنی نیز مکمل دهی منیزیم ممکن است باعث کاهش سردرد شود اما برای اثبات این موضوع نیاز به مطالعات بیشتری است.

کمبود منیزیم

 اگر چه کمبود شدید منیزیم نادر است ولی علائم بالینی آن با لرزش ، اسپاسم عضله ، تغییرات شخصیتی ، بی اشتهایی ، تهوع  و استفراغ مشخص می شود . تتانی ، پرش عضله، حرکات غیر ارادی، تشنج و کـُما نیز در افراد با کمبود شدید منیزیم گزارش شده است. کمبود حاد منیزیم در بیماران کلیوی ، درمان بادیورتیک ها، سوء جذب ، پرکاری تیروئید ، التهاب لوزالمعده ، کواشیورکور، دیابت، اختلالات غده پاراتیروئید ، استرس بعد از جراحی و راشیتیسم مقاوم به ویتامینD، ایجاد می شود.

مسمومیت

 اگرچه افزایش دریافت منیزیم می تواند مانع از آهکی شدن استخوان شود ولی احتمال دریافت آن از منابع غذایی و مکمل ها خیلی کم است  . تنها مورد مسمویت در کارگران کارخانه ذوب فلزات مشاهده شده است که غبار منیزیم را به مقدار زیاد از راه تنفس یا راه دهان دریافت می کنند.

مقدار خوراکی مجاز توصیه شده (RDA) برای منیزیم :

طبق جدول زیر برای هر گروه سنی مقدار مجاز غذایی منیزیم در هر روز تعیین شده است.

شیردهی   (میلی گرم/ روز)	بارداری (میلی گرم/ روز)	زنان ( میلی گرم/ روز)	مردان (میلی گرم/ روز)	گروه سنی مجاز
360	400	360	410	14 تا 18 سال
310	350	310	400	19 تا30 سال
320	360	320	420	بالاتر از 31 سال

کارشناس تغذیه تبیان

مس و اثرات آن در بدن

مقدار مس در بدن یک فرد سالم بین 100 تا 150 میلی گرم تخمین زده می شود. مس به طور وسیعی در طبیعت پخش و توزیع شده است. حتی برنامه های غذایی فقیر و نامناسب نیز، نیازهای افراد به مس را تامین می کنند.

کمبود این عنصر نادر است. کمبود مس (hypocupremia) معمولا در بیماران مبتلا به نفروزیس(نارسایی کلیه)، ویلسون، مبتلایان به سوء تغذیه پروتئین – انرژی و نوزادانی که در درازمدت تنها با شیر گاو تغذیه شده باشند، دیده می شود.

نوتروپنی (neutropenia) بهترین علامت مربوط به کمبود مس می باشد. نوتروپنی عبارت است از کاهش غیر طبیعی تعداد گلبول های سفید خون.

افزایش مس(hypercupremia) در بدن به دلایل زیر است:

* دریافت بیش از اندازه آن که این مساله بیشتر در نتیجه پخت و پز و تهیه غذا در ظروف مسی رخ می دهد. 

---

 * به همراه بیماری های حاد و مزمن مانند سرطان خون، بیماری هوچکین(سرطان غدد لنفاوی)، کم خونی شدید، هِموکروماتوزیس(بیماری که در آن جذب و ذخیره آهن بالا می رود و موجب آسیب به اندام های بدن، بی رنگی پوست و دیابت می شود)، انفارکتوس میوکارد(سکته قلبی) و پرکاری غده تیروئید.

کبد مهم ترین منبع ذخیره مس در بدن می باشد. مقدار بسیار کمی از آن نیز در خون یافت می شود.

مس موجود در مغز و کبد جنین و نوزاد بیشتر از افراد بالغ است. این میزان بالاتر مس، برای پیشگیری از کمبود آن در دوران شیرخوارگی(مانند آن چه در مورد آهن نیز وجود دارد) است.

مس به عنوان کاتالیز کننده ی فعل و انفعالات شیمیایی مربوط به ساخت هموگلوبولین(جزء حمل کننده اکسیژن خون) عمل می کند.

بیشترین غلظت مس موجود در بدن، در کبد و قسمت های اصلی سیستم عصبی مرکزی مخصوصا مغز یافت می شود. مس در کبد ذخیره شده و از طریق اسیدهای صفراوی دفع می شود. مس باید در بدن با یک پروتئین ترکیب شود تا قابل استفاده گردد.

مس در همه سلول های بدن انسان یافت می شود. این ریز مغذی یک عنصر ضروری برای تولید ملانین در پوست انسان می باشد. ملانین مسئول ایجاد رنگ در چشم، مو و پوست می باشد.

مس یک آنتی اکسیدان قوی است؛ به این ترتیب که رادیکال های آزاد را از بین می برد و از آسیب های سلولی ها جلوگیری می کند. به نظر می رسد که اثرات ضد سرطانی نیز داشته باشد.

دستبندهای مسی که برای درمان آرتریت(التهاب مفاصل) استفاده می شوند، چنین اثری ندارند، بلکه مس درون بدن می تواند برخی از دردهای آرتریتی را آرام کند.

در بدن انسان، مس به استفاده بهینه از آهن و به کارگیری آن در بدن کمک می کند.

تعادل مس در بدن ممکن است به دلیل دریافت بیش از حد غذاهای پُر فیبر، آهن زیاد و یا ویتامین C بالا به هم بخورد.

اگر دریافت روی نسبت به مس نیز بیش از نسبت 10 به 1 باشد، می تواند با جذب و متابولیسم آن در بدن مداخله نماید. 

منابع غذایی مس:

منابع غذایی مس شامل غلات سبوس دار ، آجیل، حبوبات، جگر و دل و قلوه، کاکائوی تیره ، سبزی های برگ سبز تیره، مرغ، غذاهای دریایی ، آلو و سویا می باشد.

فواید مس:

* مس به اکسیده شدن گلوکز و در نتیجه آزاد شدن انرژی در بدن کمک می کند.

* به جذب آهن توسط بدن کمک می کند.

* به تامین اکسیژن لازم برای بافت های بدن(به منظور افزایش سطح انرژی بدن) از جمله مغز کمک می کند.

* به غده تیروئید برای تعادل درترشح هورمون ها یاری می رساند.

* به عنوان حمل کننده اکسیژن در خون عمل می کند.

* به عملکرد مغز و اعصاب کمک می کند.

* برای عملکرد اسیدآمینه تیروزین(به منظور عامل رنگ) لازم می باشد.

* برای ساخت سلول های قرمز خون ضروری است.

* جزئی از آنزیم ضروری برای سنتز هورمون آدرنالین می باشد.

* با فعالیت آنزیم های روده ای در ارتباط نزدیک می باشد.

* سطح مس در بدن با سطح استروژن در ارتباط است.

* مس میزان آدرنالین، نوراپی نفرین و دوپامین را افزایش می دهد.

* سطوح پایین مس موجب خفگی سلول ها و فقدان اکسیژن در آن ها می شود.

علائم کمبود مس:

کمبود مس منجر به بروز موارد زیر می شود:

* تهی سازی و تخلیه اکسیژن در سلول ها

* کاهش HDL  کلسترول(کلسترول خوب)

* مشکلات پوستی

* التهاب قوزک پا

* کم خونی

* کم شدن آنسفالین های مغزی

* توهم های شنوایی

* افسردگی

علائم مسمومیت(دریافت بیش از حد):

دریافت بالای مس منجر به سردرد، کاهش قند خون ، افزایش ضربان قلب و تهوع می شود.

مس اضافی در مغز و کبد ته نشین شده، به کلیه ها آسیب می رساند و مانع تولید ادرار می شود. مسمومیت با مس باعث کم خونی و ریزش مو در خانم ها می شود.

مقدار بالای مس با عنصر روی که برای ساخت آنزیم های گوارشی لازم است تداخل می کند.

دیده شده خیلی از افراد دارای مس بالا از پروتئین بدشان می آید و بیشتر به سمت رژیم های با کربوهیدرات بالا کشیده می شوند، زیرا این افراد به سختی می توانند پروتئین غذایشان را هضم کنند.

مسمومیت با مس در کودکان با بیش فعالی ، اختلالات یادگیری مانند اختلال خواندن و نوشتن، اختلال نقص توجه و عفونت گوش در ارتباط است.

از دیگر علائم مسمومیت مس که با روانشناسی در ارتباط است می توان به علائم اوتیسم(مثل افسردگی، توهم، بی خوابی ، پارانوئید، تغییرات شخصیت، جنون) و علائم اسکیزوفرنی(مانند تحریک پذیری زیاد، عدم آگاهی و درک نسبت به حواس پنجگانه و زمان) اشاره کرد.

میزان نیاز روزانه:

دریافت توصیه شده برای مس حدود 2 تا 3 میلی گرم در روز می باشد. این مقدار بیش از دریافت معمول در رژیم غذایی است. اگر می خواهید مکمل مس را مصرف نمایید، حتما قبل از مصرف مکمل ها، باید با یک پزشک مشورت نمایید.

چند نکته مهم:

سندرم منکز (Menkes):

یک اختلال ارثی ایجاد شده در اثر کمبود مس می باشد که علائم آن عبارتند از: موی فرفری و وز، عقب ماندگی ذهنی، سطح پایین مس در خون و ناتوانی در تولید آنزیم هایی که به مس نیاز دارند.

بیماری ویلسون (Wilson):

بیماری است که موجب تجمع مس در بافت ها می شود و به دنبال آن آسیب های زیادی در بافت ها ایجاد می گردد.

از هر 30000 نفر، یک نفر به این بیماری مبتلاست. در این بیماری کبد مس را به خون یا صفرا ترشح نمی کند. علائم اولیه این بیماری شامل: آسیب مغزی، رعشه، سردردهای شدید، ناتوانی در صحبت کردن، عدم هماهنگی و جنون می باشد.

سطوح پایین مس در خون، سطوح بالای مس در مغز، چشم ها و کبد موجب سیروز کبدی می شود.

 مریم مرادیان نیری – کارشناس تغذیه

آهن؛ عنصری برای خون شما

---

یکی از دلایل اصلی کم خونی در کشور ما فقر آهن می باشد. این ماده ی معدنی در گوشت ها مانند گوشت قرمز، گوشت ماکیان، جگر و در حبوباتی چون لوبیاها، در عدس و تخم مرغ یافت می شود. علاوه بر میزان آهن یک ماده ی غذایی باید به میزان جذب آن توسط بدن نیز توجه داشت.

---

یکی از نگرانی های همیشگی خانم ها، تامین آهن کافی جهت جلوگیری از کم خونی است. معمولا خانم ها، پس از شروع قاعدگی و محسوس شدن یک سری از علائم کم خونی، در صدد جبران کمبود آهن بر می آیند؛ چرا که اولین علت کم خونی را کمبود آهن می دانند.

بهتر است یادآوری کنیم که کمبود آهن می تواند یکی از علل کم خونی باشد وگرنه کم خونی علت های متفاوتی دارد که از جنبه های فیزیولوژیکی، متابولیسمی و.... قابل بررسی است.

این بار ما به دنبال یادآوری آهن مورد نیاز بدن در سنین مختلف هستیم. به طور کلی خانم ها علاوه بر مرحله ی ذکر شده، در مراحل دیگری از زندگی مانند بارداری، شیردهی و خصوصا 3 سالگی به بعد کودک شان به علت اطلاع از تاثیر آهن در یادگیری، هوش و توانایی فیزیکی کودک، بیشتر به تامین آهن مورد نیاز  توجه می کنند.

میزان آهن مورد نیاز بدن

---

 به طور کلی نیاز افراد به آهن به شرح ذیل می باشد:

 در سنین 4 تا 8 سالگی        10 میلی گرم

9 تا 13 سالگی                      8 میلی گرم

14 تا 18 سالگی                   در دختران 15 و در پسران 11 میلی گرم در روز

افراد بالای 19 سال              در زنان 18 و در مردان 8 میلی گرم در روز

هر کشوری برای تامین آهن مورد نیاز افراد برنامه های متفاوتی دارد. از جمله معرفی منابع آهن و نقش آن در بدن، در دسترس قرار دادن مکمل های مناسب در سنین مختلف، غنی کردن بعضی مواد غذایی با افزودن آهن در صنایع غذایی و... . اخیرا غنی سازی ماکارونی در ایران انجام شده است. 

مواد غذایی پُر آهن

جگر و احشای پخته                      3 سروینگ ( تقریبا 30*3)                10 میلی گرم

ماکیان و گوشت کبابی و پخته        3  سروینگ ( تقریبا 30*3)               3.1 میلی گرم 

گوشت دنده گوساله                     3 سروینگ ( تقریبا 30*3)                2.4 میلی گرم

لوبیا سفید پخته                            2/1 لیوان                                          4 میلی گرم

سویای پخته                                 2/1لیوان                                         4.5 میلی گرم

عدس پخته                                  2/1 لیوان                                        3.3 میلی گرم

لوبیا قرمز پخته                             2/1 لیوان                                        3.1 میلی گرم

نخود پخته                                    2/1 لیوان                                        2.4 میلی گرم

اسفناج پخته                               * 2/1 لیوان                                     3.2 میلی گرم 

پوره ی گوجه فرنگی                     2/1 لیوان                                         2.2میلی گرم

تخم مرغ                                      1 عدد                                               1 میلی گرم

آجیل مخلوط                                30 گرم                                              1 میلی گرم

بادام زمینی                                30 گرم                                            0.5 میلی گرم

* نکته ی مهم این است بدانیم اگر چه یک سری مواد غذایی مانند اسفناج جزء مواد غنی از آهن حساب می شوند، ولی به علت برخی مواد در آن ها مانند اگزالات موجود در آن ها میزان قابل توجهی از آهن آن ها قابل جذب نیست، البته سایر مواد موجود در آن ها از جمله اسید فولیک موجب بهبود خون سازی می شود.

 جذب آهن در بدنپس از ورود مواد غذایی به بدن، مقدار آهنی که در دستگاه گوارش جذب می شود به عوامل متفاوتی بستگی دارد، جالب است بدانیم حتی میزان جذب توسط روده ها نیز تنظیم می شود. یعنی در زمان ذخایر کم آهن بدن، آهن بیشتری و در زمان ذخایر کافی، آهن کمتری جذب می شود.

از عوامل دیگر، میزان زیست دسترسی آهن می باشد، به این معنی که چه مقدار از آهن موجود در ماده ی غذایی قابلیت

جذب شدن دارد.

از جمله عوامل تاثیر گذار در زیست دسترسی آهن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- خوردن منابع ویتامین ث: مانند پرتقال و آب پرتقال تازه، بروکلی ، گریپ فروت، طالبی، گوجه فرنگی و آب آن.

2- مقدارحرارت و زمان پخت: همیشه مواد را در حرارت متوسط و با حوصله بپزیم. همیشه آب پز کردن و بخارپز کردن و در مرحله بعد کبابی کردن به سرخ کردن ارجح است.

3- حبوبات را حتما 24 ساعت قبل از پختن در آب فراوان خیسانده و هر 8 ساعت آب آن را عوض کنیم.

4- به خوبی غذا را بجویم.

5- جوانه زدن دانه ها نظیر گندم بسیار مفید است. این کار را خودمان در مورد بسیاری از دانه ها می توانیم انجام دهیم.

6- خوردن چند قاشق ماست همراه غذا(ایجاد محیط اسیدی برای جذب بهتر آهن)، ولی زیاده روی نکنیم!

شیر همراه غذا نخوریم.

7 – یک ساعت قبل از غذا و2 ساعت بعد از غذا چای و قهوه نخوریم.

و اما فراموش نکنیم که فقط به دنبال منابع غنی از آهن نباشیم، بدانیم که خوردن هر ماده ی غذایی بالاخره میزانی آهن دارد. در واقع رعایت تنوع غذایی و مصرف همه ی گروه های غذایی به مقدار مناسب خود مهم ترین عامل، در تامین نیاز کلی بدن است!

راحله باباپور

در ادامه، چند ماده ی غذایی با مقدار آهن موجود در آن ها ذکر شده است:

پس از ورود مواد غذایی به بدن، مقدار آهنی که در دستگاه گوارش جذب

می شود به عوامل متفاوتی بستگی دارد، جالب است بدانیم حتی میزان

جذب توسط روده ها نیز تنظیم می شود. یعنی در زمان ذخایر کم آهن بدن،

آهن بیشتری و در زمان ذخایر کافی، آهن کمتری جذب می شود

آهن؛ عنصری برای خون شما

---

یکی از دلایل اصلی کم خونی در کشور ما فقر آهن می باشد. این ماده ی معدنی در گوشت ها مانند گوشت قرمز، گوشت ماکیان، جگر و در حبوباتی چون لوبیاها، در عدس و تخم مرغ یافت می شود. علاوه بر میزان آهن یک ماده ی غذایی باید به میزان جذب آن توسط بدن نیز توجه داشت.

---

یکی از نگرانی های همیشگی خانم ها، تامین آهن کافی جهت جلوگیری از کم خونی است. معمولا خانم ها، پس از شروع قاعدگی و محسوس شدن یک سری از علائم کم خونی، در صدد جبران کمبود آهن بر می آیند؛ چرا که اولین علت کم خونی را کمبود آهن می دانند.

بهتر است یادآوری کنیم که کمبود آهن می تواند یکی از علل کم خونی باشد وگرنه کم خونی علت های متفاوتی دارد که از جنبه های فیزیولوژیکی، متابولیسمی و.... قابل بررسی است.

این بار ما به دنبال یادآوری آهن مورد نیاز بدن در سنین مختلف هستیم. به طور کلی خانم ها علاوه بر مرحله ی ذکر شده، در مراحل دیگری از زندگی مانند بارداری، شیردهی و خصوصا 3 سالگی به بعد کودک شان به علت اطلاع از تاثیر آهن در یادگیری، هوش و توانایی فیزیکی کودک، بیشتر به تامین آهن مورد نیاز  توجه می کنند.

میزان آهن مورد نیاز بدن

---

 به طور کلی نیاز افراد به آهن به شرح ذیل می باشد:

 در سنین 4 تا 8 سالگی        10 میلی گرم

9 تا 13 سالگی                      8 میلی گرم

14 تا 18 سالگی                   در دختران 15 و در پسران 11 میلی گرم در روز

افراد بالای 19 سال              در زنان 18 و در مردان 8 میلی گرم در روز

هر کشوری برای تامین آهن مورد نیاز افراد برنامه های متفاوتی دارد. از جمله معرفی منابع آهن و نقش آن در بدن، در دسترس قرار دادن مکمل های مناسب در سنین مختلف، غنی کردن بعضی مواد غذایی با افزودن آهن در صنایع غذایی و... . اخیرا غنی سازی ماکارونی در ایران انجام شده است. 

مواد غذایی پُر آهن

جگر و احشای پخته                      3 سروینگ ( تقریبا 30*3)                10 میلی گرم

ماکیان و گوشت کبابی و پخته        3  سروینگ ( تقریبا 30*3)               3.1 میلی گرم 

گوشت دنده گوساله                     3 سروینگ ( تقریبا 30*3)                2.4 میلی گرم

لوبیا سفید پخته                            2/1 لیوان                                          4 میلی گرم

سویای پخته                                 2/1لیوان                                         4.5 میلی گرم

عدس پخته                                  2/1 لیوان                                        3.3 میلی گرم

لوبیا قرمز پخته                             2/1 لیوان                                        3.1 میلی گرم

نخود پخته                                    2/1 لیوان                                        2.4 میلی گرم

اسفناج پخته                               * 2/1 لیوان                                     3.2 میلی گرم 

پوره ی گوجه فرنگی                     2/1 لیوان                                         2.2میلی گرم

تخم مرغ                                      1 عدد                                               1 میلی گرم

آجیل مخلوط                                30 گرم                                              1 میلی گرم

بادام زمینی                                30 گرم                                            0.5 میلی گرم

* نکته ی مهم این است بدانیم اگر چه یک سری مواد غذایی مانند اسفناج جزء مواد غنی از آهن حساب می شوند، ولی به علت برخی مواد در آن ها مانند اگزالات موجود در آن ها میزان قابل توجهی از آهن آن ها قابل جذب نیست، البته سایر مواد موجود در آن ها از جمله اسید فولیک موجب بهبود خون سازی می شود.

 جذب آهن در بدنپس از ورود مواد غذایی به بدن، مقدار آهنی که در دستگاه گوارش جذب می شود به عوامل متفاوتی بستگی دارد، جالب است بدانیم حتی میزان جذب توسط روده ها نیز تنظیم می شود. یعنی در زمان ذخایر کم آهن بدن، آهن بیشتری و در زمان ذخایر کافی، آهن کمتری جذب می شود.

از عوامل دیگر، میزان زیست دسترسی آهن می باشد، به این معنی که چه مقدار از آهن موجود در ماده ی غذایی قابلیت

جذب شدن دارد.

از جمله عوامل تاثیر گذار در زیست دسترسی آهن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- خوردن منابع ویتامین ث: مانند پرتقال و آب پرتقال تازه، بروکلی ، گریپ فروت، طالبی، گوجه فرنگی و آب آن.

2- مقدارحرارت و زمان پخت: همیشه مواد را در حرارت متوسط و با حوصله بپزیم. همیشه آب پز کردن و بخارپز کردن و در مرحله بعد کبابی کردن به سرخ کردن ارجح است.

3- حبوبات را حتما 24 ساعت قبل از پختن در آب فراوان خیسانده و هر 8 ساعت آب آن را عوض کنیم.

4- به خوبی غذا را بجویم.

5- جوانه زدن دانه ها نظیر گندم بسیار مفید است. این کار را خودمان در مورد بسیاری از دانه ها می توانیم انجام دهیم.

6- خوردن چند قاشق ماست همراه غذا(ایجاد محیط اسیدی برای جذب بهتر آهن)، ولی زیاده روی نکنیم!

شیر همراه غذا نخوریم.

7 – یک ساعت قبل از غذا و2 ساعت بعد از غذا چای و قهوه نخوریم.

و اما فراموش نکنیم که فقط به دنبال منابع غنی از آهن نباشیم، بدانیم که خوردن هر ماده ی غذایی بالاخره میزانی آهن دارد. در واقع رعایت تنوع غذایی و مصرف همه ی گروه های غذایی به مقدار مناسب خود مهم ترین عامل، در تامین نیاز کلی بدن است!

راحله باباپور

در ادامه، چند ماده ی غذایی با مقدار آهن موجود در آن ها ذکر شده است:

پس از ورود مواد غذایی به بدن، مقدار آهنی که در دستگاه گوارش جذب

می شود به عوامل متفاوتی بستگی دارد، جالب است بدانیم حتی میزان

جذب توسط روده ها نیز تنظیم می شود. یعنی در زمان ذخایر کم آهن بدن،

آهن بیشتری و در زمان ذخایر کافی، آهن کمتری جذب می شود

پتاسیم و منابع غذایی آن

---

پتاسیم یک ماده ی معدنی مغذی است که معمولا به مقدار زیاد در رژیم غذایی همه ی افراد دیده می شود، به همین دلیل اکثر افراد سالم مقدار زیادی از آن را از رژیم غذایی شان دریافت می کنند.

---

پتاسیم یکی از مواد مغذی مورد نیاز بدن است که برخی افراد به دلیل بیماری شان مجبور هستند دریافت آن را محدود نمایند و برخی دیگر نیز باید دریافت پتاسیم را افزایش دهند.

 * چرا به پتاسیم نیاز است؟

شما به این ماده ی معدنی نیاز دارید زیرا:

---

1- به عنوان یک جزء متعادل کننده ی PH بدن مطرح است.

2- برای ایجاد تعادل نرمال و طبیعی آب در بدن نیاز است.

3- برای رشد طبیعی عضلات لازم است.

4- برای عملکرد سالم مغز و سیستم عصبی مطرح است.

5- به تنظیم فشار خون کمک می کند.

ریتم غیرطبیعی قلب به خصوص در افراد دچار عارضه ی قلبی

* نشانه‌ های کمبود پتاسیم در بدن:

ضعیف ‌شدن عضلات یا گرفتگی‌ های عضلانی

فلج، از جمله فلج عضلات تنفسی

یبوست

خستگی

بیشترین میزان پتاسیم درون سلول های بدن شما وجود دارد و تنها 2 درصد آن در خون یافت می شود. بدن شما ترجیح می دهد که همیشه مقدار کمی از پتاسیم را که به آن نیاز دارد در جریان خون ثابت نگه دارد و  مابقی ذخیره باشد.

* اندازه گیری پتاسیم با تست های خونی:

سطح پتاسیم خون ممکن است به دلیل بیماری های کلیوی، دیابت، استفراغ، به عنوان یکی از عوارض جانبی برخی داروها، نوسانات هورمونی، مقدار پتاسیم موجود در رژیم غذایی و PH خون، دچار نوساناتی شود.

* سطوح غیرعادی پتاسیم در خون

بالا رفتن پتاسیم(Hyperkalemia)

هایپرکالمیا شرایطی است که در آن مقدار پتاسیم در خون بسیار بالا است. معمولا این اتفاق به دلیل برخی مسایل پزشکی مانند بیماری های کلیوی یا دیابت اتفاق می افتد. پزشکان معمولا به بالا رفتن مقادیر پتاسیم توجه ویژه ای دارند؛ زیرا مقادیر خیلی بالای پتاسیم می تواند به قلب شما آسیب برساند.

پایین آمدن پتاسیم(Hypokalemia)

هیپوکالمیا شرایطی است که در آن مقادیر پتاسیم در خون بسیار پایین است. این شرایط ممکن است هنگامی اتفاق بیفتد که شما به اندازه ی کافی در رژیم غذایی تان، پتاسیم دریافت نکرده باشید. اما آن چه شایع تر است این است که سطح پتاسیم به دلیل مشکلات گوارشی مانند اسهال مزمن یا استفراغ بیش از اندازه کاهش یابد.

بعضی اختلالات هورمونی مانند بیماری کوشینگ، می توانند دلیلی برای کاهش سطح پتاسیم باشند.

برخی داروها مانند دیوروتیک ها(مُدرها) و لاکساتیوها(ملین ها) نیز می توانند موجب هیپوکالمی شوند.

اگر پتاسیم شما خیلی بالا باشد، ممکن است پزشک به شما بگوید که یک رژیم محدود از پتاسیم بگیرید. از طرفی اگر سطوح پتاسیم خون تان خیلی پایین باشد ممکن است به شما سفارش شود که غذاهایی بخورید که پتاسیم آن بیشتر باشد. در اینجا لیستی از غذاهای غنی از پتاسیم آورده شده است:

* منابع غذایی پتاسیم:

کشمش، آلو، زردآلو، خرما، توت فرنگی، موز، هندوانه، گرمک، مرکبات، چغندر، سبزیجات برگ سبز، اسفناج، گوجه فرنگی، قارچ، فرآورده های تهیه شده از سویا، نخود فرنگی، لوبیاها، گوشت بوقلمون، ماهی، گوشت گاو، ماهی سالمون و ماهی کُد.

تهیه و ترجمه: مریم مرادیان نیری – کارشناس تغذیه

بخش تغذیه تبیان

نقش فسفر در بدن و مقدار مورد نیاز آن

 فسفر

فسفر معدنی برای انجام بسیاری از واکنشهای شیمیایی در بدن مورد نیاز است . ترکیبات فسفر ، رها شدن انرژی را که از سوختن مواد مختلف در بدن به وجود می آید ، تنظیم می کنند.

---

فسفر به صورت ترکیب با کلسیم نیز به تشکیل مواد سخت و بلوری که اسکلت محکم و مشبک استخوان ها و دندانهای قوی را ایجاد می کنند ، کمک می کنئ. در حقیقت ۸۵ درصد فسفر بدن در استخوانها قرار دارد.

آنچه می تواند تا حدودی مشکل زا باشد این است که مکانیسم تنظیم تعادل کلسیم و فسفر بدن به قدری ظریف تنظیم می شود که مصرف بیش از حد فسفر واقعاً موجب برداشته شدن کلسیم از استخوانهای بدن و ورود آن به خون می گردد. دانشمندان متوجه شده اند که کمبود طولانی مدت کلسیم موجب پوکی استخوان می شود ، پوکی استخوان ضعفی در استخوان هاست که می تواند منجر به افتادن دندانها و بروز شکستگی ها شود.

خوردن اشکال طبیعی فسفر ، که در هر چیزی از جوجه و گل کلم گرفته تا شیر و میوه ها وجود دارد ، احتمالاً نمی تواند مقادیر بسیار زیادی از این ماده معدنی را به بدن شما برساند . با این حال برخی از متخصصان نگران این موضوع هستند که نوشیدن بیش از حد نوشابه های حاوی قلیا – مانند کوکا کولا ، ماءالشعیر و حتی آب معدنی – می تواند تعادل حساس کلسیم – فسفر را در جهت نادرست هدایت کند. به گفته دکتر جان آندرسون ، استاد تغذیه در دانشکده های بهداشت عمومی و پزشکی دانشگاه کارولینای شمالی در چپل هیل ، علاوه بر آنچه گفته شد با ترک کردن مصرف شیر به دلیل مصرف نوشابه های حاوی قلیا ، دریافت کلسیم بیش از پیش کاهش می یابد.

دکتر آندرسون می گوید: « این جاست که شما بدترین ضربه را به بدن خود وارد می کنید . در حقیقت باعث پیچیده تر شدن مشکل خود می شوید . چرا که کلسیم اندک و فسفر فراوان مصرف می کنید.»

به نظر می رسد نوشابه های حاوی قلیا و بسیاری از غذاهای حاوی اسید فسفریک یا برخی از اشکال فسفات ، هردو منابع عظیمی از فسفر می باشند.

دکتر آندرسون می گوید:« اسید فسفریک را به دلیل دادن طعم اسیدی به نوشابه های غیر الکلی می افزایند ، و اضافه کردن فسفات به غذا ممکن است یا برای محافظت از فاسد شدن غذا یا حتی برای کمک به تغییر کیفیت فیزیکی غذا صورت گیرد.»

در موارد نادر ، افرادی که آنتی اسیدهای حاوی هیدروکسید آلومینیوم را به مدت طولانی مصرف می کنند ، ممکن است از ضعف عضلانی رنج ببرند . این ماده شیمیایی ظاهراً از جذب فسفر جلوگیری می کند.

مصرف بی خطر فسفر

متخصصان معتقدند که واقعاً دلیلی برای مصرف مکمل فسفر وجود ندارد . به دست آوردن فسفر کافی از رژیم غذایی آسان است .

مقدار نیاز روزانه :۱۰۰۰ میلی گرم

منابع خوب غذایی :

نوعی ماهی پهن به نام هالی بوت ، ماست بدون چربی ، ماهی آزاد ، شیر خامه گرفته ، سینه جوجه ، غذاهای درست شده با جو ، گوشت گاو بدون چربی ، گل کلم و لوبیای سفید

رایحه درمانی در مکاتب طب سنتی و طب طبیعی

رایحه درمانی

در مکاتب طب سنتی و طب طبیعی در جهان به‌ویژه مکاتب درمانی شرقی مانند طب سنتی هند و چین شیوه‌ای درمانی به نام رایحه درمانی وجود دارد که در این شیوه درمانگران با کمک رایحه و روغن‌های گیاهی و طبیعی به درمان برخی از بیماری‌های جسم و روح می‌پردازند

---

برترین ها: در مکاتب طب سنتی و طب طبیعی در جهان به‌ویژه مکاتب درمانی شرقی مانند طب سنتی هند و چین شیوه‌ای درمانی به نام رایحه درمانی وجود دارد که در این شیوه درمانگران با کمک رایحه اسانس‌ها و روغن‌های گیاهی و طبیعی به درمان برخی از بیماری‌های جسم و روح می‌پردازند. در این مکاتب درمانگران با تجویز عطرها و روغن‌های گیاهی به بیماران‌شان بسیاری از اختلالات موجود در بدن از قبیل بی‌خوابی، بی‌نظمی‌های دوران قاعدگی، استرس، افسردگی و بسیاری دیگر از بیماری‌ها را تسکین و در برخی موارد درمان می‌کنند. در حال حاضر در جهان بیش از 150 نوع روغن یا عصاره گیاهی وجود دارد که یکی از شفابخش‌ترین و معجزه آسا‌ترین آن‌ها در درمان اختلالات جسمی و روحی عصاره گل سرخ است که در کشورمان نیز به وفور یافت می‌شود.

---

با عطر درمان می‌شوید!

رایحه درمانی که از آن با نام عطردرمانی نیز یاد می‌شود شیوه‌ای درمانی در مکاتب درمانی شرقی است که به‌طور مستقل یا در کنار شیوه‌های درمانی دیگر مانند ماساژدرمانی و طب گیاهی برای درمان بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این شیوه درمان اختلال‌ها و بیماری‌های جسم و روح به واسطه بوئیدن عصاره و عطری که از گیاهان دارویی به دست می‌آید درمان و تسکین می‌یابند. درمانگران به شیوه‌های مختلفی روغن‌ها و عطرهای گیاهی را به بیماران تجویز می‌کنند. آن‌ها متناسب با شرایط بیمار بوئیدن و استشمام رایحه یا عطری خاص یا ماساژ گرفتن با روغن یا اسانس گیاهی خاص را به او توصیه می‌کنند. به‌عنوان مثال گاهی به بیمار توصیه می‌شود با روغن گل سرخ یا روغن بابونه یا هر گیاه دارویی دیگر که برای درمانش مناسب است، ماساژ دریافت کند. به این ترتیب بیمار خواص دارویی عطر را از طریق پوست و به‌صورت موضعی دریافت می‌کند و گاهی با استشمام رایحه‌ای خاص که از عود متصاعد می‌شود، درمان می‌شود. شیوه درمانی رایحه درمانی به‌عنوان یک شیوه درمانی موثر در کنار انواع ماساژ درمانی‌ها، درمان‌های طب سنتی هند و برخی از شیوه‌های درمانی مکتب طب سنتی چین مورد استفاده بوده و در جهان رایج است.

---

این شیوه درمانی محدودیت سنی ندارد

درمانگران عطردرمانی استفاده از اسانس یا روغن گل سرخ را یکی از بهترین و مفیدترین روش‌ها برای درمان بیماری‌ها و اختلال‌های جسمی و روحی در گروه‌های مختلف سنی می‌دانند. از دیدگاه این گروه اسانس یا رایحه گل سرخ از جمله موثرترین و ملایم‌ترین اسانس‌ها و رایحه‌هایی است که در میان دیگر اسانس‌ها برای درمان بیماری‌های جسم و روح مورد استفاده قرار می‌گیرد و قابلیت استفاده برای گروه‌های سنی مختلف از قبیل کودکان، نوجوانان، جوانان و کهنسالان را دارد.

---

 

طرز تهیه اسانس گل سرخ

تهیه اسانس گل سرخ سختی و مشقت بسیار زیادی دارد، به‌طوری که برای به دست آوردن یک لیتر اسانس یا روغن معطر گل سرخ لازم است 5 هزار کیلو گلبرگ گل مورد استفاده قرار گیرد. از این‌رو فراهم کردن اسانس گل در منزل به این شیوه که مقدمات پیچیده‌ای دارد کار چندان ساده‌ای نیست. حکمای طب سنتی ایران اما برای به‌دست آمدن عصاره یا روغن معطر گل سرخ راهکار دیگری دارند که تهیه اسانس گل سرخ در منزل را ساده می‌کند. آن‌ها برای تهیه این اسانس گلبرگ‌های گل سرخ را درون روغن زیتون می‌ریختند و آن را برای مدت زمان نسبتا طولانی نگهداری می‌کردند تا عصاره گلبرگ‌ها درون روغن زیتون برود، سپس از این عصاره برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌کردند.

---

 

پیشگیری و درمان با عطردرمانی

درمانگران رایحه درمانی در جهان با کمک اسانس‌ها و عطرهای شفابخشی که سراغ دارند قادرند توانایی بدن را در برابر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های پوست و مو، دستگاه تنفسی، دستگاه گوارش، اختلالات گردشی خون، بیماری‌ها و اختلالات زنان، اختلالات عصبی و روانی و دردها و بیماری‌های مفصلی-عضلانی افزایش دهند. به این ترتیب که با تجویز ماساژ یا حمام کردن با عصاره‌های گیاهی و بوئیدن اسانس گیاهان دارویی که تعداد آن‌ها در طبیعت زیاد است به مراجعان خود کمک می‌کنند. درمانگران از این شیوه نه تنها برای درمان بیماری‌ها و اختلال‌های جسمی‌و‌روحی استفاده می‌کنند بلکه به کمک آن‌ها از ابتلا به برخی از بیماری‌ها مانند اختلال‌های دوران قاعدگی در زنان، دردهای مفصلی و بی‌خوابی پیشگیری می‌کنند.

---

 

گل سرخ ببوئید تا افسرده نشوید

یکی از ویژگی‌های گل سرخ، خاصیت ضدافسردگی و نشاط‌آور آن است که بسیار مورد توجه درمانگران در مکاتب مختلف درمانی به‌ویژه طب سنتی هند قرار گرفته است. در این شیوه درمانی،  درمانگر با تجویز اسانس یا روغن این گیاه به بیمارش به او کمک می‌کند تا به مرور بر افسردگی غلبه کرده و این بیماری را پشت سر بگذارد. در این شیوه درمانی بیمار با بوئیدن اسانس گل سرخ در مدت زمان مشخصی در طول روز و در یک دوره درمانی مشخص که متخصص برای او درنظر می‌گیرد به درمان مشغول می‌شود البته این شیوه درمانی به‌عنوان درمان کمکی به بیمار تجویز می‌شود. در این حالت بیمار تحت نظارت پزشک خود اقدامات لازم را در طب رایج یا طب سنتی برای درمان بیماری افسردگی پشت سر می‌گذارد و در کنار آن از عطردرمانی و رایحه گل سرخ نیز برای بازگشت نشاط و شادابی به جسم و روحش یاری می‌گیرد. در این روش بیمار با گرم کردن شیشه روغن گل سرخ کمک می‌کند تا رایحه آن در هوای محل کار یا منزل متصاعد شود و او از این هوا استنشاق کند.

---

 

تنظیم قاعدگی با عصاره گل سرخ

درمانگران و متخصصان آروماتراپی، استشمام روغن گل سرخ و بخور آماده شده از گل‌های خشک شده آن را در تنظیم دوره‌های قاعدگی خانم‌ها بسیار موثر می‌دانند. درمانگران مکاتب مختلف درمانی در سراسر جهان گیاه گل سرخ را به‌صورت خوراکی و موضعی برای بیماران‌شان که از اختلال در دوره‌های قاعدگی اعتراض دارند، تجویز می‌کنند. استعمال این گیاه به‌صورت خوراکی یا موضعی کمک زیادی به برطرف شدن بی‌نظمی‌های عادت ماهانه در خانم‌ها می‌کند. علاوه بر این متخصصان عطردرمانی اسانس گل سرخ را یکی از معجزه آسا‌ترین داروها با منشا طبیعی برای درمان برخی از ناتوانی‌های جنسی در مردان و زنان می‌شناسند.

---

 

افزایش توان رحم با بوئیدن عطر‌گل سرخ

به اعتقاد درمانگران طب سنتی هند روغن و اسانس گل سرخ علاوه بر تنظیم اختلال‌های دوران قاعدگی، تاثیر زیادی در درمان اختلالات ناشی از دوران بارداری و باروری در زنان دارد. علاوه‌بر شیوه درمانی رایحه‌درمانی می‌توان با تجویز اسانس گل سرخ و روغن آن برای خانمی که تصمیم به مادر شدن دارد، او را به لحاظ روحی و جسمی برای بارداری آماده کرده و مقاومت بدن و سلامت جسمی و روحی او را برای این کار افزایش دهد. حکیمان و درمانگران مکاتب طب سنتی جهان، گل سرخ را یکی از موثرترین گیاهان دارویی مناسب در دوران پیش از بارداری می‌دانند. درمانگران رایحه‌درمانی به مادران جوان توصیه می‌کنند تا پیش از باروری و پس از آن عطر یا اسانس گل سرخ را استشمام کنند.

---

 

هوای خانه را پاکسازی کنیم

امروزه بسیاری از مردم در سراسر جهان متناسب با اقلیم و شرایط آب‌وهوایی خود از انواع گیاهان شفابخش و دارویی برای پاکسازی محیط زندگی، خانه و محل کارشان استفاده می‌کنند، همان شیوه‌ای که در زمان‌های گذشته در میان خانواده‌ها مرسوم بود. خوشبختانه در شیوه عطردرمانی برای این منظور نیز نسخه‌های جالبی وجود دارد. درمانگران برای ضدعفونی کردن و پاکسازی فضای منزل متناسب با اقلیم و روحیات خود از اسانس یا عطر گیاهانی چون گل سرخ، رزماری، مرزه، ترنج، اکالیپتوس، سیر و پیاز استفاده می‌کنند. همانطور که امروزه نیز در بسیاری از خانه‌ها شاهدیم که در فصل‌های سرد سال از بخور برگ‌های اکالیپتوس یا آویشن برای پاکسازی محیط خانه استفاده می‌کنند.

چهل روایت درمورد تغذیه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

 الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ

   به من بگو چگونه می خوری و غذای تو چیست تا بگویم کیستی و چگونه ای!؟

---

  از اون جایی  که خداوند فرموده غذای حلال و طیب بخورید و حلال منظور این است که ازراه حلال باشد و طیب یعنی ازمواد پاک و خوب و مفید باشد و اینکه هر غذایی تناول میکنید به طور مستقیم در اعمال و رفتار شما اثر میگذارد باید دقت کرد سخن در باره زیاده ولی الان به همین مقدار اکتفا میکنم  باشد که شروعی قدرتمند برای ادامه این مسیر گردد.  

  40حدیث درباره خوراکیها 

 قرآن کریم  کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحا؛ از غذاهاى پاکیزه بخورید و عمل صالح انجام دهید.  

   1 امام على علیه‏السلام :  کُلُوا التُّفّاحَ فَاِنَّهُ یَدْبَغُ المَعِدَةَ؛  سیب بخورید، چرا که معده را پاک مى‏کند.

  2 پیامبر یا عَلىُّ عَلَیْکَ بِالْعَدَسِ فَإِنَّهُ مُبارَکٌ مُقَدَّسٌ وَ هُوَ یُرِقُّ الْقَلْبَ وَ یُکْثِرُ الدَّمْعَةَ وَ إِنَّهُ بارَکَ عَلَیْهِ سَبْعونَ نَبیّا؛

  اى على تو را به خوردن عدس سفارش مى‏کنم، زیرا مبارک و پاک است، و باعث دل‏نازکى و فراوانى اشک مى‏شود و هفتاد پیامبر براى آن برکت طلب کردند.

  3 امام صادق علیه‏السلام : اَ لْکُمَّثرى یَدْبَغُ الْمَعِدَةَ وَ یُقَوّیها، هُوَ وَ السَّفَرجَلُ سَواءٌ، وَ هُوَ عَلَى الشِّبَعِ اَ نْـفَعُ مِنْهُ عَلَى الرِّیقِ وَ مَنْ اَصابَهُ طَخاءٌ فَـلْیَأکُـلْهُ ـ یَعنى عَلَى الطَّعامِ ؛ گلابى، معده را پاک و تقویت مى‏کند و بِه هم مثل گلابى است. خوردنش روى غذا سودمندتر است تا ناشتا. هر کس احساس سنگینى مى‏کند، آن را روى غذا بخورد.

 4 امام صادق علیه‏السلام :  کُلُوا الرُّمّانَ بِشَحْمِهِ، فَاِنَّهُ یَدْبَغُ الْمَعِدَةَ وَ یَزیدُ فِى الذِّهْنِ؛ انار را با پیه‏اش بخورید، چرا که معده را پاک مى‏کند و مایه رشد ذهن مى‏شود. 

 5 امام على علیه‏السلام : أَکْلُ السَّفَرْجَلِ قُوَّةٌ لِلْقَلْبِ الضَّعیفِ وَهُوَ یُطَیِّبُ الْمِعْدَةَ وَ یُذَکِّى الْفُؤادَ وَ یُشَجِّعُ الْجَبانَ وَ یُحَسِّنُ الْوَلَدَ؛خوردن بِه، قلب ضعیف را قوى، معده را پاک، ترسو را شجاع و فرزند را زیبا مى‏کند. 

  6 امام على علیه‏السلام :   اَلْعَسَلُ شِفاءٌ مِنْ کُلِّ داءٍ وَلا داءَ فیهِ یُقِلُّ الْبَلْغَمَ وَیَجْلُو الْقَلْبَ؛ عسل شفاى هر دردى است و هیچ دردى در آن نیست، بلغم را کم مى‏کند و قلب را جلا مى‏دهد. 

  7 امام صادق علیه‏السلام : اَکْلُ الباقِلّى یُمَخِّخُ السّاقَینِ وَ یَزیدُ فِى الدِّماغِ وَ یُوَلِّدُ الدَّمَ الطَّرىَّ؛خوردن باقلا، مایه تقویت مغز استخوان‏هاى ساق پا مى‏شود، توان مغز را افزون مى‏سازد و خون تازه تولید مى‏کند.

  8 پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله : عَلَیْکُمْ بِالدُّبّاءِ فَاِنَّهُ یُذَکِّى الْعَقْلَ وَ یَزیدُ فِى الدِّماغِ؛ کدو بخورید، چرا که عقل را تیز و (کارآیى) مغز را زیاد مى‏کند. 

 9 پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :   لِلاِمامِ الحُسَیْنِ علیه‏السلام : یا بُنَىَّ کُلِ الکَرَفْسَ، فَاِنَّها بَقْلَةُ الاَنْبیاءِ مَغفولٌ عَنْها وَ هُوَ طَعامُ الخَضِرِ وَ اِلْیاسَ وَ الْکَرَفْسُ یَفْتَحُ السُّدَدَ وَ یُذَکِّى الْقَلْبَ وَ یَرِثُ الْحِفْظَ وَ یَطْرُدُ الْجُنونَ وَ الْجُذامَ وَ البَرَصَ وَ الْجُبْنَ؛  پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله : فرزندم: کرفس بخور، چرا که کرفس سبزى پیامبران است، از آن غفلت شده، خوراک خضر و الیاس علیهماالسلام است. کرفس گرفتگى رگ‏ها را باز مى‏کند، دل را طراوت مى‏بخشد، حافظه را زیاد مى‏کند و دیوانگى، جذام، پیسى و ترس را دور مى‏کند.  

  10 رسول اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :  عَلَیْکُمْ بِالزَّبیبِ فَإِنَّهُ یَکْشِفُ الْمِرَّةَ وَیَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَیَشُدُّ الْعَصَبَ وَیَذْهَبَ بِالإِْعْیاءِ وَیُحَسِّنُ الْخُلْقَ وَیُطَیِّبُ النَّفْسَ وَیَذْهَبُ بِالْغَمِّ؛ مویز بخورید، زیرا صفرا را برطرف مى‏کند، بلغم را از بین مى‏برد، اعصاب را قوى، خستگى را برطرف و اخلاق را خوب مى‏کند، به روح آرامش مى‏بخشد و غم را مى‏برد. 

 11 امام صادق علیه‏السلام :   اَطْعِمُوا الْمَبطونَ خُبزَ الاَْرُزِّ، فَما دَخَلَ جَوْفَ الْمَبطونِ شَىْ‏ءٌ اَنْفَعُ عَنْهُ، اَما اِنَّهُ یَدْبَغُ الْمَعِدَةَ وَ یَسُلُّ الدّاءَ سَلاًّ ؛ به کسى که دل درد (اسهال)، دارد نان برنجى بدهید، چرا که براى دل درد چیزى مفیدتر از آن نیست. بدانید که آن، معده را پاک و درد را کاملاً آرام مى‏کند. 

  12 امام على علیه‏السلام :  نِعْمَ الاِْدامُ اَلْخَلُّ یَکْسِرُ الْمِرَّةَ وَ یَطْفِئُ الصَّفْراءَ وَ یُحْیِى الْقَلْبَ؛ سرکه، خوب خورشتى است، زرداب را مى‏شکند، صفرا را فرو مى‏نشاند و قلب را زنده مى‏کند. 

   13 امام صادق علیه‏السلام : اَلْبَصَلُ یَذْهَبُ بِالنَّصَبِ وَ یَشُدُّ الْعَصَبَ وَ یَزیدُ فِى الْخُطى وَ یَزیدُ فِى الْماءِ وَ یَذْهَبُ بِالحُمَّى؛ پیاز، خستگى را مى‏برد، اعصاب را قوى مى‏کند، قدم‏ها را چاپک و نیروى جنسى را زیاد مى‏کند و تب را مى‏برد.  

  14 امام صادق علیه‏السلام :  نِعْمَ الاِدامَ السَّمْنُ وَ اِنّى لاََکْرَهُهُ لِلشَّیْخِ؛روغن حیوانى، خوب خورشتى است، ولى من آن را براى پیر، خوشایند نمى‏دانم.  

 15 امام على علیه‏السلام :  اَکْلُ الْجَوزِ فى شِدَّةِ الحَرِّ یُهَیِّجُ الحَرَّ فِى الْجَوفِ وَ یُهَیِّجُ القُروحَ عَلَى الْجَسَدِ وَ اَکْلُهُ فِى الشِّتاءِ یُسَخِّنُ الکُلْیَتَیْنِ وَ یَدْفَعُ الْبَرْدَ ؛ خوردن گردو در گرماى شدید، حرارت بدن و زخم‏هاى تن را تحریک مى‏کند، امّا خوردن آن در زمستان، کلیه‏ها را گرم مى‏کند و سرما را دفع مى‏کند.

    16 امام على علیه‏السلام : کُلُوا التَّمْرَ فَإِنَّ فیهِ شِفاءً مِنَ الاَْدْواءِ؛خرما بخورید، چراکه شفاى دردهاست.   

  17 امام کاظم علیه‏السلام : عَلَیْکَ بِاللِّفْتِ فَکُلهُ ـ یَعْنى اَلسَّلجَمَ ـ فَاِنَّهُ لَیْسَ مِنْ اَحَدٍ اِلاّ وَ لَهُ عِرْقٌ مِنَ الْجُذامِ، وَ اللِّفْتُ یُذیبُهُ؛ شلغم بخور، زیرا هیچ کس نیست که در او رگى از جذام نباشد، و شلغم این رگ را مى‏سوزاند.

  18 امام على علیه‏السلام : اِدَّهِنوا بِالزَّیْتِ وَ ائتَدِموا بِهِ، فَاِنَّهُ دُهْنَةُ الاَْخْیارِ و اِدامُ الْمُصْطَـفَینَ، مُسِحَتْ بِالْقُدْسِ مَرَّتَینِ، بورِکَتْ مُقْبِلَةً وَ بورِکَتْ مُدْبِرَةً، لا یَضُرُّ مَعَها داءٌ؛ امام على علیه‏السلام : با روغن زیتون، بدن را چرب کنید و با آن خورش درست کنید، چرا که روغن زیتون، روغن نیکان و خورشِ برگزیدگان است، دوبار به آن تقدس داده شده و در آن، چه در آغاز فصلش و چه در پایان آن، برکت نهاده شده است و با وجود آن، هیچ بیمارى‏اى زیان نمى‏رساند.   

  19 پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله : مَنْ تَرَکَ اللَّحْمَ اَرْبَعینَ صَباحا ساءَ خُلُقُهُ. مَنْ اَکَلَ اللَّحْمَ اَرْبَعینَ صَباحا، قَسا قَلْبُهُ؛هر کس چهل روز گذشت و گوشت نخورد، بد اخلاق مى‏شود. هر کس چهل روز گوشت بخورد، سنگ‏دل مى‏شود.

 20 امام صادق علیه‏السلام : سُئِلَ اَبو عَبْدِاللّه‏ِ علیه‏السلام عَنِ الکُرّاثِ، فَقالَ: کُلْهُ، فَاِنَّ فیهِ اَرْبَعَ خِصالٍ: یُطَیِّبُ النَّکْهَةَ وَ یَطْرُدُ الرِّیاحَ وَ یَقْطَعُ البَواسیرَ وَ هُوَ اَمانٌ مِنَ الْجُذامِ لِمَنْ اَدْمَنَ عَلَیْهِ؛ امام صادق علیه‏السلام :  از امام صادق علیه‏السلام درباره تره پرسیدند، فرمودند: آن را بخورید، چرا که در آن، چهار ویژگى است: دهان را خوشبو مى‏کند، بادها را از بدن مى‏برد، بواسیر را ریشه کن مى‏کند، و براى کسى که پیوسته بخورد، مایه ایمنى از جذام است. 

  21 امام رضا علیه‏السلام :   کَثْرَةُ اَکْلِ الْبَیْضِ وَ اِدْمانُهُ یورِثُ الطُّحالَ وَ ریاحا فى رَأسِ الْمَعِدَةِ وَ الاِْمْتِلاءُ مِنَ الْبَیْضِ الْمَسْلوقِ یورِثُ الرَّبوَ وَ الاِْبْتِهارَ؛زیاد خوردن تخم مرغ و معتاد شدن به آن، بیمارى ورم طحال مى‏آورد و ایجاد کننده بادهایى در سرِ معده است و زیاد خوردن تخم‏مرغ آب پز، نفَس تنگى و نفَس بریدگى مى‏آورد.

  22 امام رضا علیه‏السلام : یَنْبَغى اَنْ تَحْذَرَ... اَنْ تَجْمَعَ فى جَوفِکَ الْبَیضَ وَ السَّمَکَ فى حالٍ واحِدَةٍ، فَاِنَّهااِذَا اجْتَمَعا وَلَّدا القُولَنْجَ و ریاحَ الْبَواسیرِ، وَ وَجَعَ الاَْضْراسِ؛ امام رضا علیه‏السلام : بپرهیز از این که... تخم‏مرغ و ماهى را هم‏زمان بِخورى، چرا که هرگاه این دو با یکدیگر خورده شوند، قولنج، باد بواسیر و دندان درد مى‏آورند.

 23 پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله : کُلِ الخَسَّ، فَاِنَّهُ یورِثُ النُّعاسَ وَ یَهْضِمُ الطَّعامَ؛کاهو بخورید، چرا که خواب‏آور است و غذا را هضم مى‏کند.

  24 امام رضا علیه‏السلام :  ـ لِبَعْضِ قَهارِمَتِهِ ـ : اِسْتَـکْثِروا لَنا مِنَ الباذَنـْجانِ، فَاِنَّهُ حارٌّ فى وَقْتِ الْبَرْدِ، بارِدٌ فى وَقْتِ الْحَرِّ، مُعْتَدِلٌ فِى الاَْوقاتِ کُلِّها جَیِّدٌ فى کُلِّ حالٍ؛

 به یکى از پیشکاران خود ـ : براى ما، بادمجان زیاد تهیه کنید، چرا که در هنگام سرما، گرم و در هنگام گرما، سرد است، در همه اوقات، معتدل و در هر حال، خوب است.

  25 امام صادق علیه‏السلام : اَلْجَزَرُ اَمانٌ مِنَ القُولَنْجِ وَ الْبَواسیرِ وَ یُعینُ عَلَى الجِماعِ؛ هویج، مایه ایمنى از قولنج و بواسیر است و آمیزش جنسى را تقویت مى‏کند.

  26 پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله : یا عَلىُّ اِفْتَتِحْ طَعامَکَ بِالْمِلْحِ، فَاِنَّ فیهِ شِفاءً مِنْ سَبْعینَ داءً مِنهَا: الجُنونُ وَ الْجُذامُ وَ الْبَرَصُ وَ وَجَعُ الْحَلْقِ وَ الاَْضراسِ وَ وَجَعُ الْبَطْنِ ؛ اى على! غذاى خود را با نمک آغاز کن، چرا که در نمک درمان هفتاد درد است؛ دیوانگى، خوره، پیسى، گلودرد، دندان درد و دل درد، از جمله این دردهاست.

  27 امام صادق علیه‏السلام : نِعْمَ اللُّقْمَةُ الْجُبْنُ، تُعْذِبُ الْـفَمَ وَ تُطَیِّبُ النَّـکْهَةَ وَ تَهْضِمُ ما قَبْلَهُ وَ تُشَهِّى الطَّعامَ؛ چه خوب لقمه‏اى است پنیر، دهان را تر و تازه و خوشبو مى‏کند، غذاى قبلى را هضم و غذا را مطبوع مى‏سازد.

 28 امام صادق علیه‏السلام :   عَنْ اَبى عَبْدِ اللّه‏ِ علیه‏السلام قالَ: سَاَ لَهُ رَجُلٌ عَنِ الْجُبْنِ... فَقالَ لى: هُوَ ضارٌّ بِالْغَداةِ نافِعٌ بِالْعَشىِّ...؛ مردى درباره پنیر از امام صادق علیه‏السلام پرسید. امام فرمودند: خوردن پنیر، صبحگاهان مضرّ است و شامگاهان مفید.  

  29 امام صادق علیه‏السلام :  شَکا ذَریحٌ المُحارِبىُّ قَراقِرَ فى بَطْنِهِ اِلى اَبى عَبْدِاللّه‏ِ علیه‏السلام فَقالَ: اَتوجِعُکَ؟ قالَ: نَعَمْ. قالَ: ما= یَمْنَعُکَ مِنَ الحَبَّةِ السَّوداءِ وَ الْعَسَلِ لَها؛

  ذریح محاربى، به امام صادق علیه‏السلام گفت که شکم او غُرغُر مى‏کند. امام پرسیدند: آیا درد هم دارد؟ گفت: آرى. امام فرمودند: چرا براى درمان آن از سیاه‏دانه و عسل استفاده نمى‏

  30 امام صادق علیه‏السلام : اَ لْحَوکُ بَقْلَةُ الأَْنْبیاءِ، اَما اِنَّ فیهِ ثَمانَ خِصالٍ: یُمْرِئُ وَ یَفْتَحُ السُّدَدَ وَ یُطَیِّبُ الجُشاءَ وَ یُطَیِّبُ النَّـکْهَةَ وَ یُشَهِّى الطَّعامَ وَ یَسُلُّ الدّاءَ وَ هُوَ أمانٌ مِنَ الجُذامِ وَ إذا اسْتَقَـرَّ فى جَوْفِ الإنسانِ قَمَعَ الدّاءَ کُلَّهُ؛ امام صادق علیه‏السلام :  ریحان، سبزى انبیاست و در آن هشت خاصیت است: هضم کننده است،رگ‏ها و مجارى را باز مى‏کند، بازدم را خوشبو مى‏سازد، بدن را بوى خوش مى‏بخشد، اشتها آور است، درد را از بدن بیرون مى‏برد، از جذام در امان مى‏دارد و چون وارد معده شود درد را به‏کلّى از بین مى‏برد.  

   31 امام رضا علیه‏السلام :  اَلْحِمَّصُ جَیِّدٌ لِوَجَعِ الظَّهْرِ؛ نخود براى کمر درد مفید است. 

  32 امام صادق علیه‏السلام : اَلْفُجُلُ اَصْلُهُ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ وَ لُـبُّهُ یَهْضِمُ وَ وَرَقُهُیَحْدِرُ البَولَ حَدرا؛ تُرب، ساقه‏اش بلغم را از بین مى‏برد، خودش غذا را هضم مى‏کند و برگش به دفع کامل ادرار کمک مى‏کند.

 33 امام صادق علیه‏السلام : | لَوْ عَلِمَ اللّه‏ُ فى شَىْ‏ءٍ شِفاءً اَکْثَرَ مِنَ الشَّعیرِ ما جَعَلَهُ غِذاءَ الاَْنْبیاءِ علیهم‏السلام ؛ اگر خداوند در چیزى بیشتر از جو شفادهندگى مى‏دید، آن را خوراک پیامبران قرار نمى‏داد.   

 34 امام صادق علیه‏السلام : عَنْ اَبى الْحَسَنِ الاصبهانى: کُنْتُ عِنْدَ اَبى عَبْدِاللّه‏ِ علیه‏السلام فَقالَ لَهُ رَجُلٌ وَ اَنـَا اَسْمَعُ: جُعِلْتُ فِداکَ! اِنّى اَجِدُ الضَّعْفَ فى بَدَنى. فَقال لَهُ: عَلَیْکَ بِاللَّبَنِ، فَاِنَّهُ یُنْبِتُ اللَّحْمَ وَ یَشُدُّ الْعَظْمَ؛

 امام صادق علیه‏السلام :  ابوالحسن اصفهانى ـ : نزد امام صادق علیه‏السلام بودم. شنیدم، مردى به ایشان گفت: فدایت شوم! در بدنم احساس ضعف مى‏کنم. امام علیه‏السلام به او فرموند: شیربخور، چرا که گوشت مى‏رویاند و استخوان را محکم مى‏کند.  

 35 امام صادق علیه‏السلام :  شَکا نَبىٌّ مِنَ الاَْنبیاءِ اِلَى اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ اَ لْغَمَّ فَاَمَرَهُ اللّه‏ُ عَزَّوَجَلَّ بِاَکْلِ الْعِنَبِ؛

  پیامبرى از پیامبران به درگاه خداوند عزوجل از غم و اندوه شکایت نمود. خداوند عزوجل او را به خوردن انگور، امر فرمود.

  36  پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله : کُلُوا الثُّومَ وَ تَداوَوا بِهِ، فَاِنَّ فیهِ شِفاءً مِنْ سَبْعینَ داءً؛سیر بخورید و با آن درمان کنید، چرا که سیر هفتاد بیمارى را شفا مى‏دهد.  

 37 پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :   عَلَیْکُمْ بِاللُّبانِ فَاِنَّهُ یَمْسَحُ الحَرَّ عَنِ الْقَلْبِ کَما یَمْسَحُ الإْصْبَعُ الْعَرَقَ عَنِ الْجَبینِ وَ یَشُدُّ الظَّهْرَ وَ یَزیدُ فِى الْعَقْلِ وَ یُذَکِّى الذِّهْنَ وَ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یُذْهِبُ النِّسیانَ؛ پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :  کندر بخورید؛ زیرا همان‏طور که انگشت، عرق را از پیشانى پاک مى‏کند، کندر هم سوزش قلب را مى‏برد و کمر را محکم و عقل را زیاد مى‏کند و ذهن را ذکاوت و چشم را جلا مى‏بخشد و فراموشى را از میان مى‏برد.

    38 امام صادق علیه‏السلام : الْغُبَیراءُ لَحْمُهُ یُنْبِتُ اللَّحْمَ وَعَظمُهُ یُنْبِتُ الْعَظْمَ وَ جِلْدُهُ یُنْبِتُ الْجِلْدَ وَ مَعَ ذلِکَ فَإِنَّهُ یُسَخِّنُ الْکُلْیَتَینِ وَ یَدْبَغُ الْـمَعِدَةَ وَ هُوَ اَمانٌ مِنَ الْبَواسیرِ وَ التَّقْتیرِ وَ یُقَوِّى السّاقَیْنِ وَ یَقْمَعُ عِرْقَ الْجُذامِ؛

  امام صادق علیه‏السلام :  گوشت سنجد، گوشت را، هسته‏اش استخوان را و پوستش پوست را تقویت، و کلیه‏ها را گرم و ,معده را پاک مى‏کند، از بواسیر و تسلسل ادرار جلوگیرى کرده، ساق پا را تقویت و رگ جذام را به‏کلى از بین مى‏برد.

 39 پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله : عَلَیْکُمْ بِالبِطّیخِ، فَاِنَّ فیهِ عَشْرَ خِصالٍ: هُوَطَعامٌ وَ شَرابٌ وَ اُشْنانٌ وَ رَیحانٌ وَ یَغْسِلُ الْمَثانَةَ وَ یَغْسِلُ الْبَطْنَ وَ یَکْثِرُ ماءَ الظَّهْرِ وَ یَزیدُ فِى الْجِماعِ وَ یَقْطَعُ البُرودَةَ وَ یُنَقِّى الْبَشَرَةَ ؛  پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :  خربزه بخورید، چرا که ده خاصیت دارد:غذاست، آب است، شستشو دهنده و خوش‏بو کننده است، مثانه را مى‏شوید، آب کمر را زیاد مى‏کند، بر نیروى هم‏بسترى مى‏افزاید، سردى مزاج را مى‏بَرَد و پوست را شاداب مى‏کند.  

  40 پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :  کُلُوا التّینَ الرَّطْبَ وَ الْیابِسَ فَاِنَّهُ یَزیدُ فِى الجِماعِ وَ یَقْطَعُ الْبَواسیرَ وَ یَنْفَعُ مِنَ النِّقْرِسِ ,والاِْبرِدَةِ؛

  انجیر تازه و خشک بخورید، چرا که قدرت هم‏بسترى را زیاد، بواسیر را ریشه کن مى‏کند و براى نِقرِس و سردى مزاج مفید است. 

تاریخچه مزاج و طبایع طب سنتی

مزاج و طبایع طب  سنتی

ازپزشکی سنتی تنها روش درمانی است که در بر پایه مزاج شناسی استوار است. تغییر مزاج به گرمی، سردی، رطوبت و یا یبوست و متعاقب آن غلبه یک یا چند خلط از اخلاط  چهارگانه و یا برعکس، به سبب تغذیه، روش زندگی، اقلیم، سنّ، شغل، رفتار و ... باعث خروج مزاج فرد از اعتدال شده و علائم آن بروز می‌کند.

تاریخ پزشکی

در اوایل تاریخ بشر، زمانی که تالیفی وجود نداشت و تجربیات بصورت نقلی انتقال می‌یافت، جهت تداوی بیماران و استفاده از تجربیات افراد، بیماران را در کنار راه‌های پر رفت و آمد قرار می‌دادند و از افراد رهگذر در خصوص راه‌های معالجه این نوع بیماری راهنمایی می‌خواستند. هر کسی به فراخور اطلاعات و تجربیات خود، توصیه‌‌ای می‌نمود. مثلاً شخصی می‌گفت: در شهر ما هم یک نفر به این بیماری مبتلا شده بود و از داروی فلان، یا گیاه فلان دارویی ساخته و به آن بیمار دادند. بعد مصرف این دارو بیماری او رفع گردید.
رفته رفته کسانی به این موضوع علاقه پیدا کرده و به جمع آوری این اطلاعات و تحقیق و گسترش آنها روی آوردند. بدین صورت نخستین مجموعه‌ها در طب شکل گرفت.^[۱]

طب در جهان

مردم سرزمین‌های چین و ژاپن معتقدند که پزشکی در آن کشورها سابقه چند هزار ساله دارد و سه هزار سال قبل از عیسی مسیح باغ‌های پرورش گیاهان دارویی در آنجا وجود داشته است. قس دوهاله در کتاب خود در خصوص پزشکان چینی مطالبی را آورده و معتقد است اروپایی‌ها مبحث نبض را از کتاب‌های چینی استفاده کرده‌اند.^[۲]
در هند نیز پزشکی سابقه دیرینه دارد ولی آغشته به اوراد و ... بوده است. بقراط از ادویه‌های هندی استفاده‌های زیادی کرده است.^[۳]
پزشکی در ایران سابقه چندین هزار ساله دارد و به چهار قرن از قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. اصول و ریشه‌های پزشکی ایرانی در کتاب‌های اوستا و زند ذکر شده است. در ایران نیز پزشکی مخلوط با ادعیه و ... بود و اعتقاد داشتند که اهریمن امراض را بر بشر مسلط می‌کند.^[۴]
در کلده، آشور و بابل مباحث پزشکی متاثر از پزشکی مصر بود. هرودوت گوید: سنت نشان دادن بیماران به اهالی شهر، جهت استفاده از تجربیات اشخاص در این شهرها وجود داشته است.^[۵]
در بین مردمان اسرائیل پزشکی بدست رجال دینی سپرده شده بود. یهودیان مرض و بیماری را یک عقوبت الهی می‌دانستند. در بعضی موارد مرض را نتیجه ورود عفریتی به بدن بیمار دانسته و برای صحت او مبادرت به تداوی با دعا، طلسم، سحر و جادو می‌کردند.^[۶]
وجود دایرةالمعارف ۴۲ جلدی در مصر که شش مجلد آن اختصاص به پزشکی داشته است، مصریان را از مدعیان اولیه پزشکی در تاریخ قرار داده است. به عقیده مصریان، هرمس تمامی علوم، از جمله پزشکی را بوسیله وحی دریافت کرده است. همه اطبای مصری را کاهنان تشکیل می‌‌دادند. چون روحانیت دینی در مصر تسلط داشت و اطباء نیز از آن گروه بودند نتوانستند به علم تشریح و ... وارد شوند و بدین جهت پزشکی، پیشرفت زیادی در مصر نکرد.^[۷]

بنیاد اساسی  

 مزاج (پزشکی سنتی)

مزاج، بنیاد اساسی پزشکی سنتی ایران است. پزشکان قدیم با ممارست و تبحری که در شناختن مزاج‌ها داشتند، دخالت وضع مزاجی را، از موی سر تا ناخن پا، در هر یک از بیماری‌ها رصد کرده و معیار تشخیص و درمان کلیه بیماری‌ها را، توجه به مزاج اصلی و عارضی بیماران قرار داده بودند. به علتِ همین تمرین مداوم، منشاء اختلالات و عوارض بدن را به سهولت درمی‌یافتند. در کتب طب قدیم، فصول و ابواب مفصل جداگانه‌ای در خصوص این علایم تحت عنوان سوء مزاج سرد و سوء مزاج گرم شرح داده‌ شده است. به جرات می‌توان گفت: به همان سهولتی که امروز پزشکی جدید بیماری میکسدم را تشخیص می‌دهد، آنان بی‌کفایتی‌های خفیف تیروئید را تشخیص می‌دادند. علت موفقیت پزشکان قدیم در تشخیص و درمان بیماری‌ها، طبقه‌بندی امراض بر اساس مزاج، گرمی و سردی و به اصطلاح پزشکی جدید (ازدیاد و نقصان متابولیسم بازآل) بود.

یافته‌های جدید در مورد مزاج 

نوشتار اصلی: متابولیسم بازآل

این مطلب که منظور پزشکی سنتی از گرمی مزاج آن چیزی است که امروزه با هیپر تیروئیدی تطبیق دارد، و مقصود از سردی مزاج همان است که در پزشکی امروز به نام هیپو تیروئیدی یا نارسائی غده تیروئید نامیده می‌شود، با مقایسه مطالب ذکر شده در کتاب کامل الصناعه تالیف علی ابن عباس مجوسی اهوازی، که هزار و صد سال پیش تالیف شــده، و مطالب نظیر آن در کتاب غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن تالیف دکتر نصرت اله کاسمی استاد دانشگاه تهران قابل انطباق و اثبات است.
مقایسه‌ها را بر اساس عنوان الف برای نسخه کامل الصناعه و ب برای کتاب غدد مترشح داخلی انجام می‌دهیم:
الف: هوش تندوتیز و دقیق مربوط به شدت عمل یا حسن عمل تیـروئید است، به همین سبب تیروئید را غده هوش^{[پانویس ۱]} لقب داده‌اند؛ در برابر کندی و رخوت روحی و جسمی را که ممکن است تا بلاهت و حمق^{[پانویس ۲]} پیش رود از آثار ضعف عمل تیروئید می‌دانند.^[۸]
ب: فمن علامات البدن الحار ان یکون صاحبه ذکیاً فطناً و متی کان البدن بارد فان صاحبه یکون بلیداً قلیل الفهم.^[۹] یعنی: کسی که مزاجش گرم است، ذکی (با ذکاوت) و فطن (دارای هوش تند و تیز) می‌باشد، و کسی که مزاجش سرد است بلید (کند ذهن) و قلیل‌الفهم (که همان رخوت روحی و بلاهت است) می‌باشد.
چون علامت‌های پرکاری خیلی بارز هستند و ادامه آن شاید خارج از حوصله باشد، به مقایسه سوءمزاج سرد و کم‌کاری تیروئید می‌پردازیم.

مقایسه سیزده علامت هیپوتیروئیدی و سیزده علامت سردی مزاج

1. بهت جسمی روحی و تنزل و انحطاط در اعمال ارکانیک بدن، و روی هم رفته تمامی اعمال حیاتی بصورت کند و آرام صورت می‌گیرد.^[۱۲]
   ::و تکون الافعال النفسانیه و الحیوانیه و الطبیعیه فیه ناقصه ضعیفه.^[۱۳] یعنی تمامی اعمال نفسانی، حیوانی و طبیعی کند و ناقص هستند.

2. ارتشاح نسج زیر جلدی در همه جای بدن دیده می‌شود؛ در سینه و در حفره ترقوه به شکل توده چربی، در شکم به شکل یک پیش بند، و در اطراف اندام جنسی به شکل ورم جلوه می‌کند.^[۱۴]
   ::کثره الشحم و قله اللحم. یعنی زیادی پی و کمی گوشت بدن.^[۱۵]

3. کم خونی چه از لحاظ شماره گلبول‌ها و چه از لحاظ مقدار هموگلوبین دیده می‌شود. خون جریان طبیعی ندارد و علت کبودی سیانوز چهره و پایان اندمها از آنجاست.^[۱۶]
   و بیاض الون و کمودته ان کان البرد مفرطاً. یعنی سپیدی رنگ بدن (علامت کم خونی است) و تیرگی آن که همان سیانوز باشد، هر گاه سردی مزاج زیاد باشد.^[۱۷]

4. حرارت بدن پائین است و بین ۳۶ و ۳۷ درجه نوسان دارد.^[۱۸]
   ::و اذا لمس وجد بارداً. یعنی اگر بدن را لمس کنیم آن را سرد حس می‌کنیم.^[۱۹]

5. بدن به کمترین سرمائی حساس است.^{[پانویس ۳][۲۰]}
   ::و اما السادس فهو جنس الدلایل الماخوذه من سرعه انفعال الاعضاء فانه کان العضو یسخن سریعاً فهو حارالمزاج و ان کان یبرد سریعاً فلامر بالضد. یعنی ششمین دلیل برای شناختن مزاج‌ها سرعت واکنش اعضاء بدن است؛ اگر در برابر گرما زود متاثر شود علامت گرمی مزاج و اگر از سرما زود متاثر گردد، علامت سردی مزاج است.^[۲۱]

6. برخی کند ذهنی‌ها و دیر فهمی‌ها به بی‌کفایتی‌های خفیف تیروئید نسبت داده می‌شود.^[۲۲]
   ::و یکون قلیل الفهم بطئی الذهن بلیداً.^[۲۳] تصادف عجیب این است که این کلمات درست مطابق با همان کلمات کتاب امروزه است، قلیل الفهم مطابق با دیر فهمی‌ها؛ و بطئی‌الذهن مطابق با کند ذهنی‌ها.

7. زبان حجیم می‌شود و سخن گفتن را دشوار می‌سازد.^[۲۴]
   ::ثقیل اللسان " یعنی زبان سنگین می‌شود.^[۲۵]

8. به کندی راه می‌رود و با شک و تردید قدم از قدم بر می‌دارد.^[۲۶]
   ::بطئی المشی متوقفاً فی الامور.^[۲۷] یعنی: به کندی راه می‌رود و در امور توقف می‌کند.

9. کم دلی و ترس غلبه دارد که نتیجه بی‌کفایتی تناسلی است.^[۲۸]::جباناً خائفاً.^[۲۹] یعنی خجاتی و ترسو است.

10. بیمار به غذا اشتهاء ندارد.^[۳۰]::ناقص الشهوه.^[۳۱] یعنی اشتهاء ناقص و ضعیف است.

11. غذائی که میخورد بسختی و کندی هضم می‌شود.^[۳۲]
    ::بطئی الهضم.^[۳۳] یعنی دیر هضم می‌شود.

12. ناتوانی جنسی در مردان دیده می‌شود.^[۳۴]
    ::قلیل الجماع.^[۳۵] یعنی نزدیکی جنسی را کم انجام می‌دهد.

13. قلب آرام و نبض آهسته می‌زند.^[۳۶]
    ::و نبضه بطیئاً.^[۳۷] یعنی نبض آهسته می‌زند.

دارو شناسی

نوشتار اصلی: قرابادین

در پزشکی سنتی، از تمامی عناصر موجود در طبیعت اعمّ از: گیاهی ، معدنی و حیوانی برای اعاده اعتدال مزاج استفاده می‌شود.

مزاج داروها

اشتباه مرسوم در ماهیت پرشکی سنتی

همانطوری که می‌دانیم، معنی جامع کلمه طبّ در این روش ظهور و بروز دارد. شکسته بندی، جراحی، خونگیری، توصیه‌های بهداشتی (در مسافرت و سکونت)، آرایش و ... تماماً مورد بحث قرار دارند.

تشخیص یا بیماری‌یابی 

با در نظر گرفتن مزاج اعضا و مزاج شخص بیماری، بیماری با علایمی که ناشی از نامعتدل بودن است، خود را نشان می‌دهد. جستجوی این علایم بسته به شکایت بیمار از بیماری خود باید در مسیر بی‌اعتدالی‌های موجود باشد. این روش با ظرافتی تمام این مراحل را پیدا و در اخیتار پزشک تیزبین قرار داده و بدین سبب شرح مراحل بیماری و مسیر بازیابی صحت چنان آشکار می‌گردد که هر شخص مدرکی که ذهن متعصب نداشته باشد به راحتی مجاب می‌شود. البته نتایج حاصله از این روش درمانی بسیار مجاب کننده‌تر از توضیحات آن است.

مثال

سرماخوردگی، بدون دخالت ‌‌میگروارگانیسم را چنین توضیح می دهد: منشاء سرماخوردگی، هضم ناقص یا فقدان عمل هضم است. هنگامی که مواد زاید در اثر هضم ناقص ـ ناشی از پر خوری یا غذا بر غذا خوردن ـ، در بدن زیاد می‌شود و موجب راه‌بندان در گدارها می‌گردد، بدن کوشش می‌کند با این مواد، طوری کنار بیاید و حتی برای کمک، ارکانهای دیگر را با جدیت به کار وا می‌دارد. اما چون نمی‌تواند در این وضعیت، به خاطر نیاز به انرژی و حرارت بیشتر به این کار ادامه دهد؟ ـ خصوصاً اگر هیچ اقدامی برای رهایی بدن از این مواد انباشته شده انجام نگیرد (استفاده از داروهای منضج و مسهل) ـ فرایند هضم کلی، بخاطر وجود این مواد کُند می‌شود و این مواد در مرحله خلط باقی می‌مانند. زمانی که این اضافات بیشــتر متراکم شود، بدن به نقطه‌ای می‌رسد که در آنجا برای داغ‌تر کردن میدان، باید گرمای اضافه‌ای تولید کند، که نتیجتاً تب بوجود می‌آید. بدن می‌خواهد، گوارش غذا را با این گرمای شدید، تسریع کند. هنگامی که غذا به اندازه کافی « پخته » شد و قابلیت دفع پیدا کرد، آنها را خارج می‌سازد و این عمل را به وفور از راه بینی، دهان و چشم ها انجام می‌دهد. دلیل اینکه در زمستان اغلب اوقات بدن دچار سـرماخوردگی می‌شود، این است که با کاهش دمای بیرون و به خاطر تنفس در هوای سرد و تاثیرات مشابه آب و هوای سرد، گرمای درون بدن کاهش می‌یابد، و این دلیلی برای هضم ناقص غذا و نهایتاً بروز سرماخوردگی است. کوشش در کنترل کردن، یا متوقف ساختن سرماخوردگی خردمندانه نیست! زیرا با انجام آن فرد تنها می‌تواند مطمئن گردد که مواد زاید انباشتگی و تراکم بیشتری در درون بدن پیدا می‌کنند و سرانجام به طور جدی نقش ارگانهای اصلی را تحلیل خواهند برد. درمان صحیح کمک به این فرایند کاملاً سودمند طبیعت است، کمک به افزایش گرمای درونی و دفع خلط اضافی.

واژه‌نامه

↑ Glande de l intelligence

1. ↑ Imbecilite et idiotie
2. ↑ Frilosite

پانویس

↑ عقیلی خراسانی، قرابادین کبیر، ۱:‎۱.

1. ↑ عقیلی خراسانی، قرابادین کبیر، ۱:‎۱.
2. ↑ عقیلی خراسانی، قرابادین کبیر، ۱:‎۲.
3. ↑ عقیلی خراسانی، قرابادین کبیر، ۱:‎۲.
4. ↑ عقیلی خراسانی، قرابادین کبیر، ۱:‎۲.
5. ↑ عقیلی خراسانی، قرابادین کبیر، ۱:‎۲.
6. ↑ عقیلی خراسانی، قرابادین کبیر، ۱:‎۳.
7. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۳:‎۲۵۶.
8. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
9. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۳:‎۲۵۶.
10. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
11. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱۵۲.
12. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
13. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱۵۱.
14. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
15. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱۵۳.
16. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
17. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱۵۳.
18. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
19. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱۵۳.
20. ↑ ابن سینا، قانون در طب.
21. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱62.
22. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
23. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱52.
24. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
25. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱52.
26. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
27. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، 3:‎256.
28. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
29. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱53.
30. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
31. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱53.
32. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
33. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱54.
34. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.
35. ↑ کاسمی، غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن، ۱:‎۱53.
36. ↑ مجوسی اهوازی، کامل الصناعه،۳۳.

منابع

کتاب‌ها

فارسی:

• تامسون، رابرت. درمان طبیعی. ترجمهٔ دکتر محمد حسین راشد محصل ، مریم عرفانیان حسینی. چاپ دوم. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۷۸. ۲۶۴. شابک ‎۹۶۴-۶۰۲۳-۹۹-۱. 
• ابن سینا، حسین. قانون در طب. ترجمهٔ دکتر عبدالرحمن شرفکندی. چاپ چهارم. تهران: انتشارات سروش، ۱۳۷۰. 
• مومن حسینی، محمد. تحفه حکیم مومن. چاپ دوم. تهران: انتشارات مصطفوی، ۱۳۷۳. ۳۷۶. 
• تامسون، رابرت. درمان طبیعی. ترجمهٔ دکتر محمد حسین راشد محصل ، مریم عرفانیان حسینی. چاپ دوم. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۷۸. ۲۶۴. شابک ‎۹۶۴-۶۰۲۳-۹۹-۱. 
• احمدیه، عبدالله. راز درمان. چاپ چهارم. ۱ جلد. تهران: اقبال، ۱۳۶۸. ۲۸۸. 
• احمدیه، عبدالله. راز درمان - طبیب خادم طبیعت است. چاپ اول. ۱ جلد. تهران: اقبال، ۱۳۷۷. ۲۷۴. شابک ‎۹۶۴-۴۰۶-۰۳۳-۴. 
• احمدیه، عبدالله. راز درمان - با طبیعت بر بالین بیمار. چاپ اول. ۱ جلد. تهران: اقبال، ۱۳۸۰. ۳۱۲. شابک ‎۹۶۴-۴۰۶-۱۱۰-۱. 
• احمدیه، عبدالله. درمان روماتیسم، نقرس و سیاتیک. چاپ سوم. ۱ جلد. تهران: صفی علیشاه، ۱۳۸۱. شابک ‎۹۶۴-۵۶۲۶-۸۶-۲. 
• زکریای رازی، محمد. الحاوی. ترجمهٔ دکتر سید محمود طباطبایی. چاپ اول. تهران: شرکت داروسازی الحاوی، ۱۳۶۹. 
• عقیلی خراسانی، محمد حسین. مخزن الادویه. چاپ دوم. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۷۱. ۱۰۳۲. 
• عقیلی خراسانی، محمد حسین. قرابادین کبیر. چاپ متعدد. تهران: کتابفروشی محمودی، ۱۳۴۹. ۱۳۸۷. 
• میرحیدر، حسین. معارف گیاهی. ج. ۶. چاپ اول. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳. ۶۴۷. 
• میرحیدر، حسین. مبانی علمی غذا درمانی و رژیم غذایی. چاپ اول. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶. ۴۹۸. شابک ‎۹۶۴-۴۳۰-۴۶۶-۷. 
• اخوینی بخاری، ابوبکر. هدایة المتعلمین فی الطب. چاپ اول. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۷۱. ۹۱۴. 
• ابومنصور علی الهروی، موفق‌الدین. الانبیه عن الحقایق الادویه. چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۷۱. ۴۴۲. 
• زهراوی، ابوالقاسم. التصریف لمن عجز عن التالیف (بخش:ابزارهای جراحی). ترجمهٔ احمد آرام - مهدی محقق. چاپ اول. تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و موسسه بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی کوالالامپور مالزی، ۱۳۷۴. ۲۷۸. 
• حکیم میسری. دانشنامه در علم پزشکی. ترجمهٔ دکتر برات زنجانی. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۷۳. ۳۲۵. 
• جرجانی، اسماعیل. ذخیره خوارزمشاهی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی، ۱۳۵۶.

تقسیم بندی مزاج و طبایع در طب سنتی

انواع مزاج ها

در طب اسلامی شانزده نوع مزاج داریم:

نوع ساده به چهارصورت است ( با فزونی یک قوه بر سه قوه ی دیگر)

1ـ سودا ( سرد و خشک)

2ـ صفرا ( گرم و خشک)

3ـ بلغم (سرد و تر)

4ـ دم ( گرم و تر)

نوع مرکب هم به صورت های دوازده گانه ی زیر است( با فزونی دو قوه بر دو قوه ی دیگر)

1ـ سودایی صفرایی ـ سودایی بلغمی ـ سودایی دموی.

2ـ صفرایی سودایی ـ صفرایی بلغمی ـ صفرایی دموی.

3ـ بلغمی صفرایی ـ بلغمی سودایی ـ بلغمی دموی.

4ـ دموی سودایی ـ دموی صفرایی ـ دموی بلغمی.

3ـ اخلاط

    خلط، رطوبتی است که در بدن مردم روان است و موضع اخلاط رگ هاست و تولد اخلاط از غذاهاست و بعضی خلط ها نیک می باشد که آنها را طبیعی می گویند و آن بدل مایتحلّل می شود و بعضی از آنها بد باشد و آن را ناطبیعی گویند و حق او آن است که از بدن بیرون شود.

اخلاط چهار است: خون ، بلغم، صفرا و سوداء .

    فاضل ترین اخلاط خون است و تولد آن در جگر باشد و طبع او گرم و تر است و آن دوگونه است: طبیعی و غیر طبیعی.خون طبیعی رنگ او سرخ است و بوی آن خوش است و طعم آن شیرین و قوام آن معتدل باشد، غیرطبیعی دو نوع بود: یکی آن که مزاج او گرم تر از آن است که باید باشد و یا سردتر و یکی دیگر این که صفرا یا سوداء یا بلغم با او آمیخته باشد.

    بلغم دو گونه است: طبیعی و غیرطبیعی. طبیعی آن است که  او را، استعداد آن باشد که دروقتی دیگر پخته شود و خون گردد از آن جهت که او خونی است ناپخته و طعم آن شیرین است و در مقایسه با صفرا یا خون، سرد است، و درمقایسه با بدن سخت سرد نباشد؛ و غیر طبیعی چهار است: شور و شیرین و این دو گرم است و شور گرم تر است و ترش و زجاجی که هر دو سرد است و زجاجی سردتر است.

    صفرا دوگونه است: طبیعی و غیر طبیعی. طبیعی کف خون است و رنگ آن سرخ و طعم آن تلخ و تیز است، طبع آن گرم و خشک است و تولد آن در جگر است؛ غیرطبیعی چهارگونه است: صفرای مایی آن است که رطوبتی رقیق با آن آمیخته شده است. صفرای مخی آن که رطوبتی غلیظ، مانند زردة تخم مرغ با آن آمیخته شده است. صفرای کرّاثی که به رنگ گندنا می ماند و تولد آن صفرا در معده است. صفرای زنگاری و آن در غایت گرمی است و این صنف از صفرای غیرطبیعی به زهرها و سموم می ماند.

سوداء و آن دوگونه است: طبیعی و غیرطبیعی. سودای طبیعی، ته نشین خون طبیعی است، بدین سبب غلیظ تر از خون است و طبع او سرد و خشک است و طعم آن ترش است، غیرطبیعی چهارگونه است که از احتراق و سوختگی اخلاط چهارگانه متولد می شود وآن را مرّة سودا گویند که آن را حدّت و جوشیدنی باشد و چون برزمین افتد، مگس نزدیک او نشود، احتراق ، سوختگی و کیفیت آن هلاک کننده است.  1

    در طب اسلامی که برانگیخته از آیات و روایات است به چگونگی برنامه ریزی برای خوراک و استراحت و حتی پوشاک روزانه پرداخته شده است و از آن جا که بسیاری از بیماری ها ناشی از تغذیة نامناسب است، لذا به مزاج و پیدایش امراض توجه خاصی شده است، با دقت در آیات قرآن بحث مزاج کاملاً مشهود است به عنوان مثال به چند مورد اشاره می کنیم.

"وَ یُسْقَوْنَ فیها کَاساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبیلاً؛ و از جام هایی که طعم زنجبیل دارد، نوشانده می شوند.2"

" وَ مِزاجُهُ مِنْ تَسنیمْ؛ ترکیب طبع آن شراب ناب از عالم بالاست. 3"

3ـ1ـ علائم طبایع چهارگانه در حالت سلامت بیمار

     بطور کلی هفت نوع حالت بربدن انسان مستولی می شود که پنج حالت آن سلامت است که چهار حالت سلامتی با غلبه یک خلط است و یک حالت تعادل کامل است و یک حالت بیماری و غلبه ی چهار خلط و یک حالت بیماری غلبه یک خلط در یک یا چند اندام است.

در این جدول ما می خواهیم عناوین اصلی مشخص کنندة غلبة خلط یا اخلاط متعدد را به صورت تیترگونه بیان کنیم تا هر کس بتواند به طور نسبی وضعیت مزاجی خود را بیان کند و یا بر اساس آن به سادگی مزاج دیگران را تشخیص دهد.

---

) بهروز ایمای، گنجینة بهارستان،84تا861

) قرآن کریم، سوره انسان(76) ، آیه 172

) همان، سورة مطففین (83) ، آیة 273