بهداشت روانی چیست ؟

 یکی از توجهات اولیه هر مکتبی جدا شدن از وابستگی های ناپایدار است ، وظیفه یک طبیب خوب تنها دادن دارو نیست ، بلکه او می تواند با سوالات و تذکرات ، بیمار را متوجّه نقص روانی و اخلاقی بنماید . یکی دیگر از مشکلات بزرگ طب و اطبا بیماران عصبی هستند که در شکل نورُز به پزشک مراجعه کنند . این بیماران به علت عدم شناخت  هدف زندگی و نیافتن شخصیت خود در رابطه با شغل ، حقوق ، زن و فرزند و مقام با کمی تغییر و تبدیل به یاس ( دپرسیون ) با اضطراب مبتلا می شوند . در این مورد وظیفه ما اطباء و دست اندر کاران است که از دو طریق به این بیماران خدمت کنیم و به آنها بفهمانیم : آنچه شما به عنوان هدف قرار داده اید آیا واقعاَ هدف اصلی زندگی انسانها همین بوده است ؟ آیا اینگونه هدف ها هیچگونه عیبی ندارند و بالاخره شما را راضی کرده اند ؟ پس اگر  این چنین نیست ، هدف شما بالاتر از اینها باید باشد .

هدفی که تمام صفات عالیه را داشته باشد ، هیچگاه از دست نرود و هر قدر که شما به این هدف نزدیکتر شوی بیشتر رشد می کنی و از زندگی خویش هر روز راضی تر میشوی . البته بیمار مضطرب یا افسرده و سرگردان ضمن این سوالات باید سعی کند از عقل خود جواب را بیابد . مهم نامبردن نیست بلکه درک هدف و جایگزینی آن در قلب او می باشد . بالاخره با از بین بردن معبودهای کاذب و انتخاب معبود حقیقی او هدف را می یابد .

مساله بعدی انتخاب طریق و دلسپردن به این هدف است ، آن هم در حقیقت بعد از قدم اوّل آسان خواهد بود . سوال می کنیم که آیا برای بشر دستوراتی هم رسیده ، آیا بزرگان و پاکان و علمائی بودند که این دستور را عمل کرده و به نتیجه رسیده باشند . آیا عقل ما راه خوب را از این طریق تشخیص می دهد ؟ پس با انتخاب هدف اگرچه روزها هم طول بکشد راه مشخص و با راهنمائیهای بعدی ، روش زندگی و بالاخره مطالعات هر فرد بهترین راهگشای بیماری عصبی او است . بعد از تقویت ایمانی اگر چاره ای ز رفع مانع نبود باید به کمک عوامل اجرائی هر چه سریعتر مانع را دفع کرد ، البته این قسمت با کمک گروه درمانی ، مددکار و سایر عوامل بهداشت روانی و گاهی مشاوره حقوقی و مذهبی  بهتر قابل انجام است . باید به مریض تذکر داد که با خدای خود اسراری داشته باشد ، اوقاتی را با طرح مشکلاتش در محضر پروردگار و خلوت کردن از همه وابستگی ها به سر برد ، از اوقات آخر شب استفاده کند ، معاشرت و مداوا با مردم را شیوه خود سازد ، صحبت اهل خرد و دانش و حکمت، سبب از بین رفتن حالات عصبی می گردد .

از نکات دقیق دیگر نداشتن برنامه ریزی است ، عادت به تنظیم برای نمازهای اول وقت بخصوص جماعت شادی آفرین و مشغول کننده زندگی است . اوقات اسلامی نه بر اساس ساعت بلکه با نماز تنظیم می شود . قبل از هر نماز برخی بر این عقیده هستند که توجهی برای حضور در مقابل پروردگار لازم است ، شاید بعضی از نمازها سرش این باشد و وضو و غسل نیز خود مقدمه ای برای این منظور باشند . پس از نماز خواندن دعا و قرآن بسیار موثر است . نگاه به آسمان ، مسافرت و تفرج آثار مثبتی در روح و روان دارد .

تقسیمات روزها مثلاً روزهای شنبه ، برای خرید و طرح و برنامه ریزی و شستشو و روزهای یکشنبه ، برای باغبانی و خانه سازی دوشنبه ، رفتن به دنبال حوائج ضروری سه شنبه ، برای دعا و جنگ چهارشنبه ، برای شروع کارها پنجشنبه ، برای کارهای شخصی و جمعه برای عبادت و نظافت شخصی می تواند خود برنامه ای باشد .

یکی دیگر از عوامل بسیار موثر ، مطالعات مداوم گرچه به مقدار کم ، قبل از کارهای اجرائی است . بهترین اوقات مطالعه صبحها ( افضل بعد از نماز ) تا ظهر است که ذهن آمادگی حل مشکلات فکری را دارد . عصر برای مباحثه و شب ( بین نماز مغرب و عشاء ) برای درک محفوظات موثر است ، ضمناً در رابطه با محفوظات چند نکته را تذکر می دهیم .

مطالعه قرآن ( بخصوص بعد از نماز صبح و طلوع آفتاب ) نشستن رو به قبله ، خوردن کندر به اندازه یک نخود هنگام طلوع آفتاب و مواد قندی ( مثل مویز ) برای رشد مغز و حافظه موثر است . مطالعه بعد از غذا خوب نیست .

تنظیم اوقات خواب هم اثر مثبتی برای اعصاب دارد . در چند وقت ، خواب کسالت می آورد ، صبح بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب ، عصر ( وقتی سایه هر چیزی دو برابر خودش می شود ) و شب بدون غذا خوردن ، خوابهائی که نشاط آور است بعد از طلوع آفتاب قبل از ظهر در روزهای گرم و بعد از ظهر در روزهای خنک و خواب یک سوم اول شب می باشد . قبل از رفتن به رختخواب اجابت مزاج نموده و بعد از آن وضو می گیریم . و بهتر است مکان استراحت از سطح زمین بالاتر رود و رو به قبله ( پاها )و اتاق کم نور و دربهای اتاق بسته باشد . البته اگر پنجره ای جهت تهویه باز باشد مناسب است . یکی دیگر از دستورات بسیار مفید برای راحتی روح و جسم روزه داری است . علاوه بر روزه های واجب و ماههای تأیید شده ( رجب و شعبان ) ، روزه سه روز در ماه ( حداقل ) بسیار مفید است ، این روزه که سنت بوده در روز پنجشنبه اول هر ماه هر چهارشنبه بعد از آن و پنجشنبه آخر ماه است و در رفع وسواس و تمرکز حواس تأثیر خواهد داشت . روایات بسیار زیادی داریم که حداقل سه روز در ماه حکم روزه داری در تمام آن ماه را دارد . البته بهتر است بدون سحری روزه نگیریم ( مگر در مواقع ناچاری ) چون موجب ضعف می باشد و احیاناً عمل واجب را مختل می کند .

---