لغتنامه قرابادین کبیر عقیلی خراسانی
کتاب خطّی قرابادین کبیر در سال 1249ق، در هند با تصحیح مولوی محمدسلیمان هروی با حروف سربی منتشر شده است
این چاپ از حیث دقت و درستی الفاظ نسبت به چاپهای سنگی دیگر درستتر و حائز اهمیتتر است .اکنون با اهتمام وتلاش و توکل به خداوند قادر نسخه خطّی لغتنامه کتاب ارزشمند قرابادین کبیر نسخه سنگی چاپ هند را به متن تبدیل نمائیم.
در لغتنامه حاضر علاوه بر برداشت عین لغات اصل کتاب برای بیشتر لغات تفسیر و شرحی در متن آورده شده ، در این لغتنامه ارزشمند از سیستم سرچ فوری جدید استفاده شده و شما قادر خواهید بود از کلمات کلیدی انواع بیماری ها و داروها و ...مرتبط با طب سنتی استفاده کنید ، توضیح اینکه در این برنامه از دو محیط شرح و ترجمه لغات استفاده کردیم که محیط اوّل ذیل لیست لغات و محیط دوّم که با لمس طولانی هر آیتم از لیست ظاهر میشود دارای محیطی مستقل است که در این محیط قادر خواهید بود مطلب را به اشتراک بگذارید. به دوستداران و محققین محترم داروساز این نوید را میدهیم که اگر عمری باقی بود به تدریج کل مباحث کتاب ارزشمند خطّی قرابادین کبیر به متن تبدیل و در اختیار علاقه مندان قرار دهیم ومن ا..التوفیق
ندای سلامت با طبیعت
مهندس سید رحمت الله انصاری
چای سبز یا (به ژاپنی: ) اوچا گیاهی است که در آبوهوای گرم رشد میکند. برای تولید چای معمولاً برگهای کوچکتر و جوانتر انتخاب و خشک میشوند.
چای سبز را بدلیل داشتن موادی مانند[کاتچین] ضدسرطان و آنتیاکسیدان دارای خواص دارویی مفید می دانند، که نسبت به آنتیاکسیدانهای معروفی چون ویتامینهای C وE بسیار قویتر عمل میکند.(میزان کمتری کافئین دارد۲۰ تا ۳۰، و کمتر مضر است)) به تازگی علاوه بر مردم چین، چای سبز در بسیاری از کشورهای جهان طرفداران فراوانی یافتهاست.
دلیل اصلی این استقبال، آشنایی مردم دیگر کشورها با خواص درمانی این نوع نوشیدنی است. هرچند در مواردی توصیه و پیشنهاد مردم به یکدیگر عامل اصلی مصرف برخی مواد غذایی یا نوشیدنیها است. اما در مورد چای سبز علاوه بر توصیه دهان به دهان، پژوهشگران نیز خواص دارویی آن را تایید کردهاند. نوشیدن روزانه ۳ تا ۴ فنجان چای سبز، مانع از ابتلا به بسیاری از بیماریها میشود.
فهرست چند مورد از دلایل اصلی مصرف چای سبز از دیدگاه پژوهشگران به این شرح است:
نوشیدن چای سبز را عاملی برای جلوگیری از ابتلا به سرطان می دانند، چرا که میزان آنتی اکسیدان های موجود در آن ۱۰۰ برابر تاثیرگذارتر از ویتامین C و ۲۵ برابر تاثیرگذارتر از ویتامین E است. (توجه کنیم که ویتامین C و E به عنوان دو آنتی اکسیدان مهم مطرح هستند). به این ترتیب با نوشیدن چای سبز و دریافت آنتی اکسیدان، بدن در مقابل ابتلا به سرطان مصون می شود.
با مصرف چای سبز کلسترول خون به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. به این ترتیب می توان با نوشیدن چای سبز میزان کلسترول خون، یکی از شاخص های مهم ابتلا به بیماری های قلبی، را کاهش داد. پژوهشگران معتقدند حتی پس از سکته قلبی نیز نوشیدن چای سبز باعث ترمیم سلول های آسیب دیده رگ ها و قلب شده و روند ترمیم سلول ها را تسریع می کند. نوشیدن روزانه حداقل ۳ فنجان چای سبز به بیماران قلبی توصیه می شود.
چای سبز را به عنوان داروی ضدپیری (Anti - Aging) می شناسند. دلیل اصلی آن وجود میزان قابل توجهی آنتی اکسیدان به ویژه آنتی اکسیدان های موثر در حفظ شادابی و جوانی موجود در چای سبز است. آنتی اکسیدان ها یکی از شاخص ترین عوامل برای حفظ سلامتی و شادابی سلول های بدن، با به تعویق انداختن شروع روند پیری سلول ها هستند.
با نوشیدن چای سبز، متابولیسم (سوخت و ساز) چربی های بدن تسریع می شود و به این ترتیب چربی اضافی در بدن ذخیره نمی شود. پژوهش ها نشان می دهد نوشیدن روزانه سه فنجان چای سبز می تواند تا ۷۰ کالری انرژی، ناشی از سوخت چربی ها ایجاد کند. پوست و چای سبز؛ آنتی اکسیدان های موجود در چای سبز، سلول های پوست را در مقابل آسیب ها به ویژه رادیکال های آزاد، یکی از عوامل ایجاد سرطان و افتادگی و آسیب به پوست، محافظت می کند. به این ترتیب چای سبز مانع از بروز سرطان، افتادگی و چروک خوردن پوست به ویژه پوست صورت می شود.
پژوهشگران چای سبز را به عنوان دارویی برای کاهش خطر ابتلا به ورم مفاصل، ناشی از روماتیسم معرفی می کنند. این تاثیر با توقف فعالیت آنزیم های تخریب کننده و تحلیل برنده غضروف مفاصل ایجاد می شود.
درصد بالای فلوراید چای سبز، عمده ترین دلیل تاثیر مثبت آن بر استخوان ها است. به این ترتیب درصد بالای فلوراید در چای سبز می تواند استخوان ها و دندان ها را در مقابل آسیب به ویژه پوسیدگی و پوکی محافظت کند.
یکی دیگر از اثرات مثبت چای سبز، کاهش قابل توجه میزان کلسترول خون است. به ویژه آنکه چای سبز باعث کاهش میزان کلسترول بد و افزایش میزان کلسترول خوب می شود. این تاثیر نه تنها میزان کلسترول بدن را در حد متعادل نگه داشته و میزان کلسترول خوب را افزایش می دهد، بلکه مانع از بروز سکته قلبی و سایر بیماری های قلبی - عروقی می شود.
چای سبز مانع از ذخیره گلوکز در سلول های چربی می شود. به این ترتیب می توان از نوشیدن چای سبز، کنترل میزان مصرف کربوهیدرات ها (قندها) و ورزش مداوم، به عنوان مثلثی برای حفظ سلامتی و تناسب اندام ها نام برد.
با نوشیدن چای سبز میزان متابولیسم چربی ها و هیدرات کربن افزایش می یابد. به این ترتیب میزان قند خون و چربی ها همواره در حد متعادلی خواهد بود. تعادل این دو شاخص بدن را با ازدیاد یا کمبود چربی و هیدرات کربن روبه رو نمی کند.
چای سبز فعالیت سلول های مغز به ویژه بخش های مربوط به حافظه را تقویت و تحریک می کند. از طرفی چای سبز باعث کاهش میزان «استیل کولین» در سلول های مغز و با این حرکت مانع از تخریب سلول های مغز و بروز بیماری آلزایمر می شود.
آنتی اکسیدان های موجود در چای سبز مانع از تخریب سلول های مغز، که عامل اصلی بروز بیماری پارکینسون است، می شوند. به عبارتی آنتی اکسیدان های چای سبز با به تعویق انداختن قرار گرفتن سلول های مغز در فاز پیری و فرسودگی مانع از ابتلا به پارکینسون می شوند.
نوشیدن چای سبز باعث از بین رفتن رادیکال های آزاد ایجاد شده توسط چربی های موجود در کبد می شود. این عملکرد مثبت، مانع از بروز بیماری های کبدی به ویژه سرطان کبد می شود.
می دانیم که یکی از مهم ترین علل بروز فشار خون بالا، تغییر در ساختار دیواره سرخرگ ها است. چای سبز با کنترل عملکرد و محافظت از ساختار دیواره رگ ها، مانع از بروز فشار خون بالا می شود.
کاتچین موجود در چای سبز باعث از بین بردن باکتری های مولد مسمومیت غذایی یا سم تولید شده توسط این باکتری ها می شود.
با افزایش سن میزان قند خون بالا می رود اما پلی فنل ها و پلی ساکاریدهای موجود در چای سبز باعث کاهش قند خون می شود. اگرچه برخی پژوهشگران نوشیدن چای سبز را به افراد مسن توصیه می کنند اما برخی دیگر معتقدند نوشیدن چای سبز در جوانی باعث کنترل میزان قند خون، پیش از رسیدن به سن کهولت می شود.
ویتامین Cموجود در چای سبز با تقویت سیستم ایمنی بدن، بدن را در مقابل بیماری های مختلف به ویژه بیماری های فصلی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا در زمستان، اسهال و استفراغ در فصل تابستان و حساسیت های فصل پاییز، مقاوم می کند. در چین باستان برای افرادی که دائماً بیمار بودند، چای سبز تجویز می کردند.
تئوفیلین موجود در چای سبز در حکم داروی مخدری است که باعث آرامش و رفع التهاب و حساسیت دستگاه تنفس (بافت های آسیب دیده) می شود. از این رو نوشیدن چای سبز برای افراد مبتلا به آسم یا افرادی که به دلیل مشاغل ویژه یی که دارند (مثل کارگران کارخانه های سیمان) یا در مناطق خاصی زندگی می کنند (ساکنان مناطق سردسیر) توصیه می شود.
نوشیدن چای سبز نه تنها گوش را در برابر عفونت و تورم محافظت می کند، بلکه در صورت بروز این مشکل، نم دار کردن پارچه تمیزی با چای سبز و سپس تمیز کردن گوش با آن می تواند تا حدی از تورم و عفونت بکاهد.
تبخال مشکلی است که عاملی ویروسی دارد اما با چای سبز می توان بهبود آن را تسریع کرد. به این ترتیب که اگر محل مورد نظر را با چای سبز مرطوب کرده و صبر کنیم تا خشک شود و این عمل را سه بار در روز تکرار کنیم، روند بهبودی و رفع محل زخم تسریع می شود.
چای سبز بسیاری از عوامل بیماری زا که بر سلامت دهان و دندان تاثیر منفی دارد را از بین می برد. به این ترتیب می توان نوشیدن چای سبز را مکملی برای سلامت دهان و دندان دانست. علاوه بر این چای سبز با از بین بردن باکتری های نامناسب محوطه دهان، بوی بد دهان و تنفس بد بو را نیز مرتفع می کند. در چین باستان از چای سبز به عنوان داروی خوشبوکننده دهان، پیش از حضور در مراسم رسمی و میهمانی ها استفاده می کردند.
ترکیبی موسوم به «ال تیانین» موجود در چای سبز که نوعی اسید آمینه است، خاصیت آرام بخشی داشته و می تواند حالت تنش، افسردگی و استرس و هیجان را از بین ببرد.
اپی گالوکاتچین گالات (EGCG) ترکیب ضدحساسیتی است که به وفور در چای سبز وجود دارد. این ترکیب با تاثیر بر سیستم ایمنی بدن، بدن را در مقابل حساسیت ها مقاوم می کند.
پژوهشگران ژاپنی با بررسی ترکیبات موجود در چای سبز دریافتند ترکیب اپی گالوکاتچین گالات (EGCG) با عملکردی عایق مانند مانع از اتصال ویروس HIV روی سلول های سیستم ایمنی بدن و ایجاد ضعف در سیستم ایمنی بدن می شوند. به عبارتی نوشیدن چای سبز را می توان به عنوان عامل مکملی برای جلوگیری از ابتلا به ایدز (AIDS) با عایق کردن سلول های سیستم ایمنی بدن دانست. در نهایت اینکه به دلیل خواص فراوان چای سبز، اکنون آن را در بسیاری از کشورهای جهان، نه به عنوان یک نوشیدنی که به عنوان یک داروی گیاهی شناخته و نوشیدن روزانه آن را توصیه می کنند.
به خاطر داشتن کافئین، جلوگیری از جذب مواد معدنی مخصوصا آهن میکند.
برای تازه و معطر ماندن چای سبز بهتر است آن را در ظرفی تیره بریزید و در محلی تاریک و به دور از نور و رطوبت نگهداری کنید. برای هر نفر ۱ قاشق مرباخوری چای سبز را در قوری ریخته و به ازای هر یک قاشق، ۱ لیوان آب داغ با دمای ۸۰ تا ۸۵ درجه به آن اضافه کرده و درب قوری را به مدت ۷ تا ۸ دقیقه بگذارید. سپس آن را بنوشید. چای سبز مانند چای سیاه نیازی به دم کردن روی حرارت ندارد.
در ماه مبارک رمضان، رژیم غذایی ما نباید به نسبت قبل خیلی تغییر کند و در صورت امکان باید ساده باشد.رژیم غذایی همچنین باید طوری تنظیم شود که بر روی وزن تاثیر زیادی نداشته باشد.
با توجه به ساعات طولانی ناشتا بودن،باید غذاهایی را مصرف کنیم که به کندی هضم می شوند مثل غذاهای حاوی فیبر زیاد.غذاهای دیرهضم معمولاً 8 ساعت در دستگاه گوارش می مانند، در حالیکه غذاهای سریع الهضم فقط 3 تا 4 ساعت در معده باقی می مانند.
- غذاهای دیرهضم عبارتند از:حبوبات مثل جو، گندم، جو دو سر، لوبیا، عدس، آرد، غلات برنج با پوست و ...(که کربوهیدراتها نامیده می شوند).
- غذاهای سریع الهضم عبارتند از:غذاهایی که حاوی قند، آرد سفید و ...هستند (که به این گروه کربوهیدراتهای تصفیه شده گفته می شود).
- غذاهای حاوی فیبر عبارتند از:غذاهای حاوی سبوس گندم، گندم سبوس دار، غلات و حبوبات، سبزیها، مانند لوبیای سبز، نخود، ذرت، اسفناج، برگ چغندر، میوه های با پوست، میوه خشک شده مثل برگه زردآلو، انجیر، آلو خشک، بادام و ...
غذاهای مصرفی باید در حالت تعادل با یکدیگر باشند.و از همه گروه های غذایی مثل میوه سبزیجات، گوشت، مرغ، ماهی، نان، حبوبات و محصولات لبنی در رژیم غذایی باید وجود داشته باشد.غذاهای سرخ شده باید محدود شوند؛ زیرا باعث عدم هضم، سوزش سردل و اختلال در وزن می شوند.
از چه چیزهایی پرهیز کنیم؟
چه غذاهایی را مصرف کنیم؟
مشکلات سلامتی در ماه رمضان و علل درمان آن:
یبوست
سوء هاضمه و نفخ معده
ضعف (افت فشار خون)
سردرد
کاهش قند خون
انقباضات عضلانی
زخم معده، سوزش سردل، التهاب معده
سنگ کلیه
توصیه های تغذیه ای در رعایت برنامه غذایی
روزه بی سحر، نه!
سنگ کلیه بیماری نیست
روزه در بیماران دیابتی و قلبی
بیماران دیابتی
بیماران قلبی
مس فلزی قابل انعطاف و چکشخوار است که کاربردهای زیادی مانند موارد زیر دارد:
به علت خاصیت هدایت بهتر آن نسبت به آلومینیوم، کاربرد مس در ICها به جای آلومینیوم رو به افزایش است.
کربنات مس به رنگ سبز است که بوسیله آن ظاهر منحصر به فرد بامها یا گنبدهای با پوشش مس روی بعضی ساختمانها ساخته میشوند.
اکسیدهای مس (مانند:اکسید مس ایتریم و باریم ۷δ Yba2Cu3O یا YBCO) پایههای بسیاری از ابر رساناهای غیر معمول را تشکیل میدهند.
ترکیبات دیگر: سولفید مس
یکی از املاح مورد نیاز هر سلول از بدن شما ، منیزیم می باشد . بدن انسان بزرگسال حاوی 28-20 گرم منیزیم است که 60% از آن در استخوان ، 26% در عضله و ماهیچه ها و بقیه در بافت های نرم و مایعات بدن وجود دارد . نیمی ازذخایر منیزیم بدن شما درون سلولهای بافت ها و اندامهای بدن و نیمی از آن به صورت ترکیب با کلسیم و فسفر در استخوان وجود دارد. تنها 1% از منیزیم بدن شما در خون یافت می شود . بدن شما برای حفظ میزان ثابت منیزیم خون ، خیلی سخت فعالیت می کند . بیش از 300 واکنش بیوشیمیایی در بدن برای فعالیت خود به منیزیم نیاز دارند چرا که منیزیم باعث حفظ فعالیت نرمال ماهیچه و عصب، ضربان منظم قلب و استحکام استخوانها می شود. همچنین منیزیم در متابولیسم انرژی و سنتز پروتئین نقش دارد.
منیزیم در بسیاری از غذاها به مقدار فراوان یافت می شود و یک رژیم غذایی معمول در صورت انتخاب درست غذاهای مصرفی می توان مقدار کافی آن را تامین کرد . منابع غذایی خوب منیزیم عبارتند از : دانه ها ، مغزها، آجیل ، سبزیجات برگی شکل مثل کلم ، اسفناج و ... ، غلات سبوس دارو حبوبات مثل لوبیا و سویا و... . تصفیه کردن غلاتی مانند آرد گندم و برنج و فرآیند غذاها مانند شکر، سبب از بین رفتن املاح از جمله منیزیم می شود.
منیزیم و فشار خون:
منیزیم درتنظیم فشار خون نقش مهمی را ایفا می کند. رژیم های غذایی که حاوی مقدار زیادی سبزی و میوه باشند منیزیم و پتاسیم را در حد کافی تأمین کرده و باعث کاهش فشار خون بالا می شوند . مطالعات نشان می دهد دریافت زیاد منیزیم ، پتاسیم و کلسیم و دریافت کم چربی و سدیم در برنامه ها و رژیم غذایی تأثیر زیادی در کاهش فشار خون بالا دارند.
بنابراین توصیه می شود با دریافت کافی منابع حاوی منیزیم از وقوع فشار خون بالا پیشگیری وآن را کنترل کنید.
منیزیم و بیماری های قلبی- عروقی:
دریافت کم منیزیم ، باعث اختلال در ریتم قلبی و بروز حملات و سکته های قلبی می شود. مطالعات انجام شده در بیمارانی که به سکته ی حاد قلبی مبتلا شدند که استفاده فوری از منیزیم پس از سکته ی قلبی سبب کاهش مرگ و میر بیماران می شود.
منیزیم و استئوپرز:
ممکن است کمبود منیزیم ، عاملی خطر زا در ایجاد استئوپرز ( پوکی استخوان ) باشد . کمبود منیزیم ، متابولیسم کلسیم و هورمون تنظیم کننده کلسیم را در بدن تغییر می دهد . مطالعات مختلفی نشان می دهد که مکمل دهی منیزیم ، چگالی معدنی استخوان را بهبود می بخشد ؛ اما برای اثبات این موضوع نیاز به مطالعات بیشتری است.
منیزیم و دیابت:
وجود منیزیم برای متابولیسم کربوهیدرات (قند ) لازم است . ممکن است باعث آزاد سازی و فعال شدن انسولین (هورمون تنظیم کننده قند خون ) شود . افزایش مقدار گلوکز (قند ) خون در بیماران دیابتی باعث کاهش منیزیم خون و کمبود آن در ادرار می شود.
حال می توان فهمید که چرا کمبود منیزیم در افراد دیابتی نوع 1 و نوع 2 که خوب کنترل نمی شوند ، وجود دارد. تنها بیماران دیابتی که در معرض خطر کمبود کلسیم هستند ، باید منیزیم خون خود را ارزیابی کرد ، و اگر کمبودی وجود داشت آن را جبران کنند.
در بیماریهای دیگری مثل سردرد های میگرنی نیز مکمل دهی منیزیم ممکن است باعث کاهش سردرد شود اما برای اثبات این موضوع نیاز به مطالعات بیشتری است.
اگر چه کمبود شدید منیزیم نادر است ولی علائم بالینی آن با لرزش ، اسپاسم عضله ، تغییرات شخصیتی ، بی اشتهایی ، تهوع و استفراغ مشخص می شود . تتانی ، پرش عضله، حرکات غیر ارادی، تشنج و کـُما نیز در افراد با کمبود شدید منیزیم گزارش شده است. کمبود حاد منیزیم در بیماران کلیوی ، درمان بادیورتیک ها، سوء جذب ، پرکاری تیروئید ، التهاب لوزالمعده ، کواشیورکور، دیابت، اختلالات غده پاراتیروئید ، استرس بعد از جراحی و راشیتیسم مقاوم به ویتامینD، ایجاد می شود.
اگرچه افزایش دریافت منیزیم می تواند مانع از آهکی شدن استخوان شود ولی احتمال دریافت آن از منابع غذایی و مکمل ها خیلی کم است . تنها مورد مسمویت در کارگران کارخانه ذوب فلزات مشاهده شده است که غبار منیزیم را به مقدار زیاد از راه تنفس یا راه دهان دریافت می کنند.
مقدار خوراکی مجاز توصیه شده (RDA) برای منیزیم :
طبق جدول زیر برای هر گروه سنی مقدار مجاز غذایی منیزیم در هر روز تعیین شده است.
شیردهی(میلی گرم/ روز) | بارداری (میلی گرم/ روز)
| زنان ( میلی گرم/ روز) | مردان (میلی گرم/ روز) | گروه سنی مجاز |
360 | 400 | 360 | 410 | 14 تا 18 سال |
310 | 350 | 310 | 400 | 19 تا30 سال |
320 | 360 | 320 | 420 | بالاتر از 31 سال |
مقدار مس در بدن یک فرد سالم بین 100 تا 150 میلی گرم تخمین زده می شود. مس به طور وسیعی در طبیعت پخش و توزیع شده است. حتی برنامه های غذایی فقیر و نامناسب نیز، نیازهای افراد به مس را تامین می کنند.
کمبود این عنصر نادر است. کمبود مس (hypocupremia) معمولا در بیماران مبتلا به نفروزیس(نارسایی کلیه)، ویلسون، مبتلایان به سوء تغذیه پروتئین – انرژی و نوزادانی که در درازمدت تنها با شیر گاو تغذیه شده باشند، دیده می شود.
نوتروپنی (neutropenia) بهترین علامت مربوط به کمبود مس می باشد. نوتروپنی عبارت است از کاهش غیر طبیعی تعداد گلبول های سفید خون.
* دریافت بیش از اندازه آن که این مساله بیشتر در نتیجه پخت و پز و تهیه غذا در ظروف مسی رخ می دهد.
* به همراه بیماری های حاد و مزمن مانند سرطان خون، بیماری هوچکین(سرطان غدد لنفاوی)، کم خونی شدید، هِموکروماتوزیس(بیماری که در آن جذب و ذخیره آهن بالا می رود و موجب آسیب به اندام های بدن، بی رنگی پوست و دیابت می شود)، انفارکتوس میوکارد(سکته قلبی) و پرکاری غده تیروئید.
کبد مهم ترین منبع ذخیره مس در بدن می باشد. مقدار بسیار کمی از آن نیز در خون یافت می شود.
مس موجود در مغز و کبد جنین و نوزاد بیشتر از افراد بالغ است. این میزان بالاتر مس، برای پیشگیری از کمبود آن در دوران شیرخوارگی(مانند آن چه در مورد آهن نیز وجود دارد) است.
مس به عنوان کاتالیز کننده ی فعل و انفعالات شیمیایی مربوط به ساخت هموگلوبولین(جزء حمل کننده اکسیژن خون) عمل می کند.
بیشترین غلظت مس موجود در بدن، در کبد و قسمت های اصلی سیستم عصبی مرکزی مخصوصا مغز یافت می شود. مس در کبد ذخیره شده و از طریق اسیدهای صفراوی دفع می شود. مس باید در بدن با یک پروتئین ترکیب شود تا قابل استفاده گردد.
مس در همه سلول های بدن انسان یافت می شود. این ریز مغذی یک عنصر ضروری برای تولید ملانین در پوست انسان می باشد. ملانین مسئول ایجاد رنگ در چشم، مو و پوست می باشد.
مس یک آنتی اکسیدان قوی است؛ به این ترتیب که رادیکال های آزاد را از بین می برد و از آسیب های سلولی ها جلوگیری می کند. به نظر می رسد که اثرات ضد سرطانی نیز داشته باشد.
دستبندهای مسی که برای درمان آرتریت(التهاب مفاصل) استفاده می شوند، چنین اثری ندارند، بلکه مس درون بدن می تواند برخی از دردهای آرتریتی را آرام کند.
در بدن انسان، مس به استفاده بهینه از آهن و به کارگیری آن در بدن کمک می کند.
تعادل مس در بدن ممکن است به دلیل دریافت بیش از حد غذاهای پُر فیبر، آهن زیاد و یا ویتامین C بالا به هم بخورد.
اگر دریافت روی نسبت به مس نیز بیش از نسبت 10 به 1 باشد، می تواند با جذب و متابولیسم آن در بدن مداخله نماید.
منابع غذایی مس شامل غلات سبوس دار ، آجیل، حبوبات، جگر و دل و قلوه، کاکائوی تیره ، سبزی های برگ سبز تیره، مرغ، غذاهای دریایی ، آلو و سویا می باشد.
* مس به اکسیده شدن گلوکز و در نتیجه آزاد شدن انرژی در بدن کمک می کند.
* به جذب آهن توسط بدن کمک می کند.
* به تامین اکسیژن لازم برای بافت های بدن(به منظور افزایش سطح انرژی بدن) از جمله مغز کمک می کند.
* به غده تیروئید برای تعادل درترشح هورمون ها یاری می رساند.
* به عنوان حمل کننده اکسیژن در خون عمل می کند.
* به عملکرد مغز و اعصاب کمک می کند.
* برای عملکرد اسیدآمینه تیروزین(به منظور عامل رنگ) لازم می باشد.
* برای ساخت سلول های قرمز خون ضروری است.
* جزئی از آنزیم ضروری برای سنتز هورمون آدرنالین می باشد.
* با فعالیت آنزیم های روده ای در ارتباط نزدیک می باشد.
* سطح مس در بدن با سطح استروژن در ارتباط است.
* مس میزان آدرنالین، نوراپی نفرین و دوپامین را افزایش می دهد.
* سطوح پایین مس موجب خفگی سلول ها و فقدان اکسیژن در آن ها می شود.
کمبود مس منجر به بروز موارد زیر می شود:
* تهی سازی و تخلیه اکسیژن در سلول ها
* کاهش HDL کلسترول(کلسترول خوب)
* مشکلات پوستی
* التهاب قوزک پا
* کم خونی
* کم شدن آنسفالین های مغزی
* توهم های شنوایی
* افسردگی
دریافت بالای مس منجر به سردرد، کاهش قند خون ، افزایش ضربان قلب و تهوع می شود.
مس اضافی در مغز و کبد ته نشین شده، به کلیه ها آسیب می رساند و مانع تولید ادرار می شود. مسمومیت با مس باعث کم خونی و ریزش مو در خانم ها می شود.
مقدار بالای مس با عنصر روی که برای ساخت آنزیم های گوارشی لازم است تداخل می کند.
دیده شده خیلی از افراد دارای مس بالا از پروتئین بدشان می آید و بیشتر به سمت رژیم های با کربوهیدرات بالا کشیده می شوند، زیرا این افراد به سختی می توانند پروتئین غذایشان را هضم کنند.
مسمومیت با مس در کودکان با بیش فعالی ، اختلالات یادگیری مانند اختلال خواندن و نوشتن، اختلال نقص توجه و عفونت گوش در ارتباط است.
از دیگر علائم مسمومیت مس که با روانشناسی در ارتباط است می توان به علائم اوتیسم(مثل افسردگی، توهم، بی خوابی ، پارانوئید، تغییرات شخصیت، جنون) و علائم اسکیزوفرنی(مانند تحریک پذیری زیاد، عدم آگاهی و درک نسبت به حواس پنجگانه و زمان) اشاره کرد.
دریافت توصیه شده برای مس حدود 2 تا 3 میلی گرم در روز می باشد. این مقدار بیش از دریافت معمول در رژیم غذایی است. اگر می خواهید مکمل مس را مصرف نمایید، حتما قبل از مصرف مکمل ها، باید با یک پزشک مشورت نمایید.
سندرم منکز (Menkes):
یک اختلال ارثی ایجاد شده در اثر کمبود مس می باشد که علائم آن عبارتند از: موی فرفری و وز، عقب ماندگی ذهنی، سطح پایین مس در خون و ناتوانی در تولید آنزیم هایی که به مس نیاز دارند.
بیماری ویلسون (Wilson):
بیماری است که موجب تجمع مس در بافت ها می شود و به دنبال آن آسیب های زیادی در بافت ها ایجاد می گردد.
از هر 30000 نفر، یک نفر به این بیماری مبتلاست. در این بیماری کبد مس را به خون یا صفرا ترشح نمی کند. علائم اولیه این بیماری شامل: آسیب مغزی، رعشه، سردردهای شدید، ناتوانی در صحبت کردن، عدم هماهنگی و جنون می باشد.
سطوح پایین مس در خون، سطوح بالای مس در مغز، چشم ها و کبد موجب سیروز کبدی می شود.
مریم مرادیان نیری – کارشناس تغذیه
آهن؛ عنصری برای خون شما
یکی از دلایل اصلی کم خونی در کشور ما فقر آهن می باشد. این ماده ی معدنی در گوشت ها مانند گوشت قرمز، گوشت ماکیان، جگر و در حبوباتی چون لوبیاها، در عدس و تخم مرغ یافت می شود. علاوه بر میزان آهن یک ماده ی غذایی باید به میزان جذب آن توسط بدن نیز توجه داشت.
یکی از نگرانی های همیشگی خانم ها، تامین آهن کافی جهت جلوگیری از کم خونی است. معمولا خانم ها، پس از شروع قاعدگی و محسوس شدن یک سری از علائم کم خونی، در صدد جبران کمبود آهن بر می آیند؛ چرا که اولین علت کم خونی را کمبود آهن می دانند.
بهتر است یادآوری کنیم که کمبود آهن می تواند یکی از علل کم خونی باشد وگرنه کم خونی علت های متفاوتی دارد که از جنبه های فیزیولوژیکی، متابولیسمی و.... قابل بررسی است.
این بار ما به دنبال یادآوری آهن مورد نیاز بدن در سنین مختلف هستیم. به طور کلی خانم ها علاوه بر مرحله ی ذکر شده، در مراحل دیگری از زندگی مانند بارداری، شیردهی و خصوصا 3 سالگی به بعد کودک شان به علت اطلاع از تاثیر آهن در یادگیری، هوش و توانایی فیزیکی کودک، بیشتر به تامین آهن مورد نیاز توجه می کنند.
میزان آهن مورد نیاز بدن
به طور کلی نیاز افراد به آهن به شرح ذیل می باشد:
در سنین 4 تا 8 سالگی 10 میلی گرم
9 تا 13 سالگی 8 میلی گرم
14 تا 18 سالگی در دختران 15 و در پسران 11 میلی گرم در روز
افراد بالای 19 سال در زنان 18 و در مردان 8 میلی گرم در روز
هر کشوری برای تامین آهن مورد نیاز افراد برنامه های متفاوتی دارد. از جمله معرفی منابع آهن و نقش آن در بدن، در دسترس قرار دادن مکمل های مناسب در سنین مختلف، غنی کردن بعضی مواد غذایی با افزودن آهن در صنایع غذایی و... . اخیرا غنی سازی ماکارونی در ایران انجام شده است.
مواد غذایی پُر آهن جگر و احشای پخته 3 سروینگ ( تقریبا 30*3) 10 میلی گرم ماکیان و گوشت کبابی و پخته 3 سروینگ ( تقریبا 30*3) 3.1 میلی گرم گوشت دنده گوساله 3 سروینگ ( تقریبا 30*3) 2.4 میلی گرم لوبیا سفید پخته 2/1 لیوان 4 میلی گرم سویای پخته 2/1لیوان 4.5 میلی گرم عدس پخته 2/1 لیوان 3.3 میلی گرم لوبیا قرمز پخته 2/1 لیوان 3.1 میلی گرم نخود پخته 2/1 لیوان 2.4 میلی گرم اسفناج پخته * 2/1 لیوان 3.2 میلی گرم پوره ی گوجه فرنگی 2/1 لیوان 2.2میلی گرم تخم مرغ 1 عدد 1 میلی گرم آجیل مخلوط 30 گرم 1 میلی گرم بادام زمینی 30 گرم 0.5 میلی گرم * نکته ی مهم این است بدانیم اگر چه یک سری مواد غذایی مانند اسفناج جزء مواد غنی از آهن حساب می شوند، ولی به علت برخی مواد در آن ها مانند اگزالات موجود در آن ها میزان قابل توجهی از آهن آن ها قابل جذب نیست، البته سایر مواد موجود در آن ها از جمله اسید فولیک موجب بهبود خون سازی می شود. جذب آهن در بدنپس از ورود مواد غذایی به بدن، مقدار آهنی که در دستگاه گوارش جذب می شود به عوامل متفاوتی بستگی دارد، جالب است بدانیم حتی میزان جذب توسط روده ها نیز تنظیم می شود. یعنی در زمان ذخایر کم آهن بدن، آهن بیشتری و در زمان ذخایر کافی، آهن کمتری جذب می شود. از عوامل دیگر، میزان زیست دسترسی آهن می باشد، به این معنی که چه مقدار از آهن موجود در ماده ی غذایی قابلیت جذب شدن دارد. از جمله عوامل تاثیر گذار در زیست دسترسی آهن می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1- خوردن منابع ویتامین ث: مانند پرتقال و آب پرتقال تازه، بروکلی ، گریپ فروت، طالبی، گوجه فرنگی و آب آن. 2- مقدارحرارت و زمان پخت: همیشه مواد را در حرارت متوسط و با حوصله بپزیم. همیشه آب پز کردن و بخارپز کردن و در مرحله بعد کبابی کردن به سرخ کردن ارجح است. 3- حبوبات را حتما 24 ساعت قبل از پختن در آب فراوان خیسانده و هر 8 ساعت آب آن را عوض کنیم. 4- به خوبی غذا را بجویم. 5- جوانه زدن دانه ها نظیر گندم بسیار مفید است. این کار را خودمان در مورد بسیاری از دانه ها می توانیم انجام دهیم. 6- خوردن چند قاشق ماست همراه غذا(ایجاد محیط اسیدی برای جذب بهتر آهن)، ولی زیاده روی نکنیم! شیر همراه غذا نخوریم. 7 – یک ساعت قبل از غذا و2 ساعت بعد از غذا چای و قهوه نخوریم. و اما فراموش نکنیم که فقط به دنبال منابع غنی از آهن نباشیم، بدانیم که خوردن هر ماده ی غذایی بالاخره میزانی آهن دارد. در واقع رعایت تنوع غذایی و مصرف همه ی گروه های غذایی به مقدار مناسب خود مهم ترین عامل، در تامین نیاز کلی بدن است! راحله باباپور
پس از ورود مواد غذایی به بدن، مقدار آهنی که در دستگاه گوارش جذب
می شود به عوامل متفاوتی بستگی دارد، جالب است بدانیم حتی میزان
جذب توسط روده ها نیز تنظیم می شود. یعنی در زمان ذخایر کم آهن بدن،
آهن بیشتری و در زمان ذخایر کافی، آهن کمتری جذب می شود
آهن؛ عنصری برای خون شما
یکی از دلایل اصلی کم خونی در کشور ما فقر آهن می باشد. این ماده ی معدنی در گوشت ها مانند گوشت قرمز، گوشت ماکیان، جگر و در حبوباتی چون لوبیاها، در عدس و تخم مرغ یافت می شود. علاوه بر میزان آهن یک ماده ی غذایی باید به میزان جذب آن توسط بدن نیز توجه داشت.
یکی از نگرانی های همیشگی خانم ها، تامین آهن کافی جهت جلوگیری از کم خونی است. معمولا خانم ها، پس از شروع قاعدگی و محسوس شدن یک سری از علائم کم خونی، در صدد جبران کمبود آهن بر می آیند؛ چرا که اولین علت کم خونی را کمبود آهن می دانند.
بهتر است یادآوری کنیم که کمبود آهن می تواند یکی از علل کم خونی باشد وگرنه کم خونی علت های متفاوتی دارد که از جنبه های فیزیولوژیکی، متابولیسمی و.... قابل بررسی است.
این بار ما به دنبال یادآوری آهن مورد نیاز بدن در سنین مختلف هستیم. به طور کلی خانم ها علاوه بر مرحله ی ذکر شده، در مراحل دیگری از زندگی مانند بارداری، شیردهی و خصوصا 3 سالگی به بعد کودک شان به علت اطلاع از تاثیر آهن در یادگیری، هوش و توانایی فیزیکی کودک، بیشتر به تامین آهن مورد نیاز توجه می کنند.
میزان آهن مورد نیاز بدن
به طور کلی نیاز افراد به آهن به شرح ذیل می باشد:
در سنین 4 تا 8 سالگی 10 میلی گرم
9 تا 13 سالگی 8 میلی گرم
14 تا 18 سالگی در دختران 15 و در پسران 11 میلی گرم در روز
افراد بالای 19 سال در زنان 18 و در مردان 8 میلی گرم در روز
هر کشوری برای تامین آهن مورد نیاز افراد برنامه های متفاوتی دارد. از جمله معرفی منابع آهن و نقش آن در بدن، در دسترس قرار دادن مکمل های مناسب در سنین مختلف، غنی کردن بعضی مواد غذایی با افزودن آهن در صنایع غذایی و... . اخیرا غنی سازی ماکارونی در ایران انجام شده است.
مواد غذایی پُر آهن جگر و احشای پخته 3 سروینگ ( تقریبا 30*3) 10 میلی گرم ماکیان و گوشت کبابی و پخته 3 سروینگ ( تقریبا 30*3) 3.1 میلی گرم گوشت دنده گوساله 3 سروینگ ( تقریبا 30*3) 2.4 میلی گرم لوبیا سفید پخته 2/1 لیوان 4 میلی گرم سویای پخته 2/1لیوان 4.5 میلی گرم عدس پخته 2/1 لیوان 3.3 میلی گرم لوبیا قرمز پخته 2/1 لیوان 3.1 میلی گرم نخود پخته 2/1 لیوان 2.4 میلی گرم اسفناج پخته * 2/1 لیوان 3.2 میلی گرم پوره ی گوجه فرنگی 2/1 لیوان 2.2میلی گرم تخم مرغ 1 عدد 1 میلی گرم آجیل مخلوط 30 گرم 1 میلی گرم بادام زمینی 30 گرم 0.5 میلی گرم * نکته ی مهم این است بدانیم اگر چه یک سری مواد غذایی مانند اسفناج جزء مواد غنی از آهن حساب می شوند، ولی به علت برخی مواد در آن ها مانند اگزالات موجود در آن ها میزان قابل توجهی از آهن آن ها قابل جذب نیست، البته سایر مواد موجود در آن ها از جمله اسید فولیک موجب بهبود خون سازی می شود. جذب آهن در بدنپس از ورود مواد غذایی به بدن، مقدار آهنی که در دستگاه گوارش جذب می شود به عوامل متفاوتی بستگی دارد، جالب است بدانیم حتی میزان جذب توسط روده ها نیز تنظیم می شود. یعنی در زمان ذخایر کم آهن بدن، آهن بیشتری و در زمان ذخایر کافی، آهن کمتری جذب می شود. از عوامل دیگر، میزان زیست دسترسی آهن می باشد، به این معنی که چه مقدار از آهن موجود در ماده ی غذایی قابلیت جذب شدن دارد. از جمله عوامل تاثیر گذار در زیست دسترسی آهن می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1- خوردن منابع ویتامین ث: مانند پرتقال و آب پرتقال تازه، بروکلی ، گریپ فروت، طالبی، گوجه فرنگی و آب آن. 2- مقدارحرارت و زمان پخت: همیشه مواد را در حرارت متوسط و با حوصله بپزیم. همیشه آب پز کردن و بخارپز کردن و در مرحله بعد کبابی کردن به سرخ کردن ارجح است. 3- حبوبات را حتما 24 ساعت قبل از پختن در آب فراوان خیسانده و هر 8 ساعت آب آن را عوض کنیم. 4- به خوبی غذا را بجویم. 5- جوانه زدن دانه ها نظیر گندم بسیار مفید است. این کار را خودمان در مورد بسیاری از دانه ها می توانیم انجام دهیم. 6- خوردن چند قاشق ماست همراه غذا(ایجاد محیط اسیدی برای جذب بهتر آهن)، ولی زیاده روی نکنیم! شیر همراه غذا نخوریم. 7 – یک ساعت قبل از غذا و2 ساعت بعد از غذا چای و قهوه نخوریم. و اما فراموش نکنیم که فقط به دنبال منابع غنی از آهن نباشیم، بدانیم که خوردن هر ماده ی غذایی بالاخره میزانی آهن دارد. در واقع رعایت تنوع غذایی و مصرف همه ی گروه های غذایی به مقدار مناسب خود مهم ترین عامل، در تامین نیاز کلی بدن است! راحله باباپور
پس از ورود مواد غذایی به بدن، مقدار آهنی که در دستگاه گوارش جذب
می شود به عوامل متفاوتی بستگی دارد، جالب است بدانیم حتی میزان
جذب توسط روده ها نیز تنظیم می شود. یعنی در زمان ذخایر کم آهن بدن،
آهن بیشتری و در زمان ذخایر کافی، آهن کمتری جذب می شود
پتاسیم و منابع غذایی آن
پتاسیم یک ماده ی معدنی مغذی است که معمولا به مقدار زیاد در رژیم غذایی همه ی افراد دیده می شود، به همین دلیل اکثر افراد سالم مقدار زیادی از آن را از رژیم غذایی شان دریافت می کنند.
پتاسیم یکی از مواد مغذی مورد نیاز بدن است که برخی افراد به دلیل بیماری شان مجبور هستند دریافت آن را محدود نمایند و برخی دیگر نیز باید دریافت پتاسیم را افزایش دهند.
* چرا به پتاسیم نیاز است؟
شما به این ماده ی معدنی نیاز دارید زیرا:
1- به عنوان یک جزء متعادل کننده ی PH بدن مطرح است.
2- برای ایجاد تعادل نرمال و طبیعی آب در بدن نیاز است.
3- برای رشد طبیعی عضلات لازم است.
4- برای عملکرد سالم مغز و سیستم عصبی مطرح است.
5- به تنظیم فشار خون کمک می کند.
ریتم غیرطبیعی قلب به خصوص در افراد دچار عارضه ی قلبی
* نشانه های کمبود پتاسیم در بدن:
ضعیف شدن عضلات یا گرفتگی های عضلانی
فلج، از جمله فلج عضلات تنفسی
یبوست
خستگی
بیشترین میزان پتاسیم درون سلول های بدن شما وجود دارد و تنها 2 درصد آن در خون یافت می شود. بدن شما ترجیح می دهد که همیشه مقدار کمی از پتاسیم را که به آن نیاز دارد در جریان خون ثابت نگه دارد و مابقی ذخیره باشد.
* اندازه گیری پتاسیم با تست های خونی:
سطح پتاسیم خون ممکن است به دلیل بیماری های کلیوی، دیابت، استفراغ، به عنوان یکی از عوارض جانبی برخی داروها، نوسانات هورمونی، مقدار پتاسیم موجود در رژیم غذایی و PH خون، دچار نوساناتی شود.
* سطوح غیرعادی پتاسیم در خون
بالا رفتن پتاسیم(Hyperkalemia)
هایپرکالمیا شرایطی است که در آن مقدار پتاسیم در خون بسیار بالا است. معمولا این اتفاق به دلیل برخی مسایل پزشکی مانند بیماری های کلیوی یا دیابت اتفاق می افتد. پزشکان معمولا به بالا رفتن مقادیر پتاسیم توجه ویژه ای دارند؛ زیرا مقادیر خیلی بالای پتاسیم می تواند به قلب شما آسیب برساند.
پایین آمدن پتاسیم(Hypokalemia)
هیپوکالمیا شرایطی است که در آن مقادیر پتاسیم در خون بسیار پایین است. این شرایط ممکن است هنگامی اتفاق بیفتد که شما به اندازه ی کافی در رژیم غذایی تان، پتاسیم دریافت نکرده باشید. اما آن چه شایع تر است این است که سطح پتاسیم به دلیل مشکلات گوارشی مانند اسهال مزمن یا استفراغ بیش از اندازه کاهش یابد.
بعضی اختلالات هورمونی مانند بیماری کوشینگ، می توانند دلیلی برای کاهش سطح پتاسیم باشند.
برخی داروها مانند دیوروتیک ها(مُدرها) و لاکساتیوها(ملین ها) نیز می توانند موجب هیپوکالمی شوند.
اگر پتاسیم شما خیلی بالا باشد، ممکن است پزشک به شما بگوید که یک رژیم محدود از پتاسیم بگیرید. از طرفی اگر سطوح پتاسیم خون تان خیلی پایین باشد ممکن است به شما سفارش شود که غذاهایی بخورید که پتاسیم آن بیشتر باشد. در اینجا لیستی از غذاهای غنی از پتاسیم آورده شده است:
* منابع غذایی پتاسیم:
کشمش، آلو، زردآلو، خرما، توت فرنگی، موز، هندوانه، گرمک، مرکبات، چغندر، سبزیجات برگ سبز، اسفناج، گوجه فرنگی، قارچ، فرآورده های تهیه شده از سویا، نخود فرنگی، لوبیاها، گوشت بوقلمون، ماهی، گوشت گاو، ماهی سالمون و ماهی کُد.
تهیه و ترجمه: مریم مرادیان نیری – کارشناس تغذیه
بخش تغذیه تبیان
فسفر معدنی برای انجام بسیاری از واکنشهای شیمیایی در بدن مورد نیاز است . ترکیبات فسفر ، رها شدن انرژی را که از سوختن مواد مختلف در بدن به وجود می آید ، تنظیم می کنند.
فسفر به صورت ترکیب با کلسیم نیز به تشکیل مواد سخت و بلوری که اسکلت محکم و مشبک استخوان ها و دندانهای قوی را ایجاد می کنند ، کمک می کنئ. در حقیقت ۸۵ درصد فسفر بدن در استخوانها قرار دارد.
آنچه می تواند تا حدودی مشکل زا باشد این است که مکانیسم تنظیم تعادل کلسیم و فسفر بدن به قدری ظریف تنظیم می شود که مصرف بیش از حد فسفر واقعاً موجب برداشته شدن کلسیم از استخوانهای بدن و ورود آن به خون می گردد. دانشمندان متوجه شده اند که کمبود طولانی مدت کلسیم موجب پوکی استخوان می شود ، پوکی استخوان ضعفی در استخوان هاست که می تواند منجر به افتادن دندانها و بروز شکستگی ها شود.
خوردن اشکال طبیعی فسفر ، که در هر چیزی از جوجه و گل کلم گرفته تا شیر و میوه ها وجود دارد ، احتمالاً نمی تواند مقادیر بسیار زیادی از این ماده معدنی را به بدن شما برساند . با این حال برخی از متخصصان نگران این موضوع هستند که نوشیدن بیش از حد نوشابه های حاوی قلیا – مانند کوکا کولا ، ماءالشعیر و حتی آب معدنی – می تواند تعادل حساس کلسیم – فسفر را در جهت نادرست هدایت کند. به گفته دکتر جان آندرسون ، استاد تغذیه در دانشکده های بهداشت عمومی و پزشکی دانشگاه کارولینای شمالی در چپل هیل ، علاوه بر آنچه گفته شد با ترک کردن مصرف شیر به دلیل مصرف نوشابه های حاوی قلیا ، دریافت کلسیم بیش از پیش کاهش می یابد.
دکتر آندرسون می گوید: « این جاست که شما بدترین ضربه را به بدن خود وارد می کنید . در حقیقت باعث پیچیده تر شدن مشکل خود می شوید . چرا که کلسیم اندک و فسفر فراوان مصرف می کنید.»
به نظر می رسد نوشابه های حاوی قلیا و بسیاری از غذاهای حاوی اسید فسفریک یا برخی از اشکال فسفات ، هردو منابع عظیمی از فسفر می باشند.
دکتر آندرسون می گوید:« اسید فسفریک را به دلیل دادن طعم اسیدی به نوشابه های غیر الکلی می افزایند ، و اضافه کردن فسفات به غذا ممکن است یا برای محافظت از فاسد شدن غذا یا حتی برای کمک به تغییر کیفیت فیزیکی غذا صورت گیرد.»
در موارد نادر ، افرادی که آنتی اسیدهای حاوی هیدروکسید آلومینیوم را به مدت طولانی مصرف می کنند ، ممکن است از ضعف عضلانی رنج ببرند . این ماده شیمیایی ظاهراً از جذب فسفر جلوگیری می کند.
مصرف بی خطر فسفر
متخصصان معتقدند که واقعاً دلیلی برای مصرف مکمل فسفر وجود ندارد . به دست آوردن فسفر کافی از رژیم غذایی آسان است .
مقدار نیاز روزانه :۱۰۰۰ میلی گرم
منابع خوب غذایی :
نوعی ماهی پهن به نام هالی بوت ، ماست بدون چربی ، ماهی آزاد ، شیر خامه گرفته ، سینه جوجه ، غذاهای درست شده با جو ، گوشت گاو بدون چربی ، گل کلم و لوبیای سفید
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ
به من بگو چگونه می خوری و غذای تو چیست تا بگویم کیستی و چگونه ای!؟
از اون جایی که خداوند فرموده غذای حلال و طیب بخورید و حلال منظور این است که ازراه حلال باشد و طیب یعنی ازمواد پاک و خوب و مفید باشد و اینکه هر غذایی تناول میکنید به طور مستقیم در اعمال و رفتار شما اثر میگذارد باید دقت کرد سخن در باره زیاده ولی الان به همین مقدار اکتفا میکنم باشد که شروعی قدرتمند برای ادامه این مسیر گردد.
40حدیث درباره خوراکیها
قرآن کریم کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحا؛ از غذاهاى پاکیزه بخورید و عمل صالح انجام دهید.
1 امام على علیهالسلام : کُلُوا التُّفّاحَ فَاِنَّهُ یَدْبَغُ المَعِدَةَ؛ سیب بخورید، چرا که معده را پاک مىکند.
2 پیامبر یا عَلىُّ عَلَیْکَ بِالْعَدَسِ فَإِنَّهُ مُبارَکٌ مُقَدَّسٌ وَ هُوَ یُرِقُّ الْقَلْبَ وَ یُکْثِرُ الدَّمْعَةَ وَ إِنَّهُ بارَکَ عَلَیْهِ سَبْعونَ نَبیّا؛
اى على تو را به خوردن عدس سفارش مىکنم، زیرا مبارک و پاک است، و باعث دلنازکى و فراوانى اشک مىشود و هفتاد پیامبر براى آن برکت طلب کردند.
3 امام صادق علیهالسلام : اَ لْکُمَّثرى یَدْبَغُ الْمَعِدَةَ وَ یُقَوّیها، هُوَ وَ السَّفَرجَلُ سَواءٌ، وَ هُوَ عَلَى الشِّبَعِ اَ نْـفَعُ مِنْهُ عَلَى الرِّیقِ وَ مَنْ اَصابَهُ طَخاءٌ فَـلْیَأکُـلْهُ ـ یَعنى عَلَى الطَّعامِ ؛ گلابى، معده را پاک و تقویت مىکند و بِه هم مثل گلابى است. خوردنش روى غذا سودمندتر است تا ناشتا. هر کس احساس سنگینى مىکند، آن را روى غذا بخورد.
4 امام صادق علیهالسلام : کُلُوا الرُّمّانَ بِشَحْمِهِ، فَاِنَّهُ یَدْبَغُ الْمَعِدَةَ وَ یَزیدُ فِى الذِّهْنِ؛ انار را با پیهاش بخورید، چرا که معده را پاک مىکند و مایه رشد ذهن مىشود.
5 امام على علیهالسلام : أَکْلُ السَّفَرْجَلِ قُوَّةٌ لِلْقَلْبِ الضَّعیفِ وَهُوَ یُطَیِّبُ الْمِعْدَةَ وَ یُذَکِّى الْفُؤادَ وَ یُشَجِّعُ الْجَبانَ وَ یُحَسِّنُ الْوَلَدَ؛خوردن بِه، قلب ضعیف را قوى، معده را پاک، ترسو را شجاع و فرزند را زیبا مىکند.
6 امام على علیهالسلام : اَلْعَسَلُ شِفاءٌ مِنْ کُلِّ داءٍ وَلا داءَ فیهِ یُقِلُّ الْبَلْغَمَ وَیَجْلُو الْقَلْبَ؛ عسل شفاى هر دردى است و هیچ دردى در آن نیست، بلغم را کم مىکند و قلب را جلا مىدهد.
7 امام صادق علیهالسلام : اَکْلُ الباقِلّى یُمَخِّخُ السّاقَینِ وَ یَزیدُ فِى الدِّماغِ وَ یُوَلِّدُ الدَّمَ الطَّرىَّ؛خوردن باقلا، مایه تقویت مغز استخوانهاى ساق پا مىشود، توان مغز را افزون مىسازد و خون تازه تولید مىکند.
8 پیامبر صلىاللهعلیهوآله : عَلَیْکُمْ بِالدُّبّاءِ فَاِنَّهُ یُذَکِّى الْعَقْلَ وَ یَزیدُ فِى الدِّماغِ؛ کدو بخورید، چرا که عقل را تیز و (کارآیى) مغز را زیاد مىکند.
9 پیامبر صلىاللهعلیهوآله : لِلاِمامِ الحُسَیْنِ علیهالسلام : یا بُنَىَّ کُلِ الکَرَفْسَ، فَاِنَّها بَقْلَةُ الاَنْبیاءِ مَغفولٌ عَنْها وَ هُوَ طَعامُ الخَضِرِ وَ اِلْیاسَ وَ الْکَرَفْسُ یَفْتَحُ السُّدَدَ وَ یُذَکِّى الْقَلْبَ وَ یَرِثُ الْحِفْظَ وَ یَطْرُدُ الْجُنونَ وَ الْجُذامَ وَ البَرَصَ وَ الْجُبْنَ؛ پیامبر صلىاللهعلیهوآله : فرزندم: کرفس بخور، چرا که کرفس سبزى پیامبران است، از آن غفلت شده، خوراک خضر و الیاس علیهماالسلام است. کرفس گرفتگى رگها را باز مىکند، دل را طراوت مىبخشد، حافظه را زیاد مىکند و دیوانگى، جذام، پیسى و ترس را دور مىکند.
10 رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله : عَلَیْکُمْ بِالزَّبیبِ فَإِنَّهُ یَکْشِفُ الْمِرَّةَ وَیَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَیَشُدُّ الْعَصَبَ وَیَذْهَبَ بِالإِْعْیاءِ وَیُحَسِّنُ الْخُلْقَ وَیُطَیِّبُ النَّفْسَ وَیَذْهَبُ بِالْغَمِّ؛ مویز بخورید، زیرا صفرا را برطرف مىکند، بلغم را از بین مىبرد، اعصاب را قوى، خستگى را برطرف و اخلاق را خوب مىکند، به روح آرامش مىبخشد و غم را مىبرد.
11 امام صادق علیهالسلام : اَطْعِمُوا الْمَبطونَ خُبزَ الاَْرُزِّ، فَما دَخَلَ جَوْفَ الْمَبطونِ شَىْءٌ اَنْفَعُ عَنْهُ، اَما اِنَّهُ یَدْبَغُ الْمَعِدَةَ وَ یَسُلُّ الدّاءَ سَلاًّ ؛ به کسى که دل درد (اسهال)، دارد نان برنجى بدهید، چرا که براى دل درد چیزى مفیدتر از آن نیست. بدانید که آن، معده را پاک و درد را کاملاً آرام مىکند.
12 امام على علیهالسلام : نِعْمَ الاِْدامُ اَلْخَلُّ یَکْسِرُ الْمِرَّةَ وَ یَطْفِئُ الصَّفْراءَ وَ یُحْیِى الْقَلْبَ؛ سرکه، خوب خورشتى است، زرداب را مىشکند، صفرا را فرو مىنشاند و قلب را زنده مىکند.
13 امام صادق علیهالسلام : اَلْبَصَلُ یَذْهَبُ بِالنَّصَبِ وَ یَشُدُّ الْعَصَبَ وَ یَزیدُ فِى الْخُطى وَ یَزیدُ فِى الْماءِ وَ یَذْهَبُ بِالحُمَّى؛ پیاز، خستگى را مىبرد، اعصاب را قوى مىکند، قدمها را چاپک و نیروى جنسى را زیاد مىکند و تب را مىبرد.
14 امام صادق علیهالسلام : نِعْمَ الاِدامَ السَّمْنُ وَ اِنّى لاََکْرَهُهُ لِلشَّیْخِ؛روغن حیوانى، خوب خورشتى است، ولى من آن را براى پیر، خوشایند نمىدانم.
15 امام على علیهالسلام : اَکْلُ الْجَوزِ فى شِدَّةِ الحَرِّ یُهَیِّجُ الحَرَّ فِى الْجَوفِ وَ یُهَیِّجُ القُروحَ عَلَى الْجَسَدِ وَ اَکْلُهُ فِى الشِّتاءِ یُسَخِّنُ الکُلْیَتَیْنِ وَ یَدْفَعُ الْبَرْدَ ؛ خوردن گردو در گرماى شدید، حرارت بدن و زخمهاى تن را تحریک مىکند، امّا خوردن آن در زمستان، کلیهها را گرم مىکند و سرما را دفع مىکند.
16 امام على علیهالسلام : کُلُوا التَّمْرَ فَإِنَّ فیهِ شِفاءً مِنَ الاَْدْواءِ؛خرما بخورید، چراکه شفاى دردهاست.
17 امام کاظم علیهالسلام : عَلَیْکَ بِاللِّفْتِ فَکُلهُ ـ یَعْنى اَلسَّلجَمَ ـ فَاِنَّهُ لَیْسَ مِنْ اَحَدٍ اِلاّ وَ لَهُ عِرْقٌ مِنَ الْجُذامِ، وَ اللِّفْتُ یُذیبُهُ؛ شلغم بخور، زیرا هیچ کس نیست که در او رگى از جذام نباشد، و شلغم این رگ را مىسوزاند.
18 امام على علیهالسلام : اِدَّهِنوا بِالزَّیْتِ وَ ائتَدِموا بِهِ، فَاِنَّهُ دُهْنَةُ الاَْخْیارِ و اِدامُ الْمُصْطَـفَینَ، مُسِحَتْ بِالْقُدْسِ مَرَّتَینِ، بورِکَتْ مُقْبِلَةً وَ بورِکَتْ مُدْبِرَةً، لا یَضُرُّ مَعَها داءٌ؛ امام على علیهالسلام : با روغن زیتون، بدن را چرب کنید و با آن خورش درست کنید، چرا که روغن زیتون، روغن نیکان و خورشِ برگزیدگان است، دوبار به آن تقدس داده شده و در آن، چه در آغاز فصلش و چه در پایان آن، برکت نهاده شده است و با وجود آن، هیچ بیمارىاى زیان نمىرساند.
19 پیامبر صلىاللهعلیهوآله : مَنْ تَرَکَ اللَّحْمَ اَرْبَعینَ صَباحا ساءَ خُلُقُهُ. مَنْ اَکَلَ اللَّحْمَ اَرْبَعینَ صَباحا، قَسا قَلْبُهُ؛هر کس چهل روز گذشت و گوشت نخورد، بد اخلاق مىشود. هر کس چهل روز گوشت بخورد، سنگدل مىشود.
20 امام صادق علیهالسلام : سُئِلَ اَبو عَبْدِاللّهِ علیهالسلام عَنِ الکُرّاثِ، فَقالَ: کُلْهُ، فَاِنَّ فیهِ اَرْبَعَ خِصالٍ: یُطَیِّبُ النَّکْهَةَ وَ یَطْرُدُ الرِّیاحَ وَ یَقْطَعُ البَواسیرَ وَ هُوَ اَمانٌ مِنَ الْجُذامِ لِمَنْ اَدْمَنَ عَلَیْهِ؛ امام صادق علیهالسلام : از امام صادق علیهالسلام درباره تره پرسیدند، فرمودند: آن را بخورید، چرا که در آن، چهار ویژگى است: دهان را خوشبو مىکند، بادها را از بدن مىبرد، بواسیر را ریشه کن مىکند، و براى کسى که پیوسته بخورد، مایه ایمنى از جذام است.
21 امام رضا علیهالسلام : کَثْرَةُ اَکْلِ الْبَیْضِ وَ اِدْمانُهُ یورِثُ الطُّحالَ وَ ریاحا فى رَأسِ الْمَعِدَةِ وَ الاِْمْتِلاءُ مِنَ الْبَیْضِ الْمَسْلوقِ یورِثُ الرَّبوَ وَ الاِْبْتِهارَ؛زیاد خوردن تخم مرغ و معتاد شدن به آن، بیمارى ورم طحال مىآورد و ایجاد کننده بادهایى در سرِ معده است و زیاد خوردن تخممرغ آب پز، نفَس تنگى و نفَس بریدگى مىآورد.
22 امام رضا علیهالسلام : یَنْبَغى اَنْ تَحْذَرَ... اَنْ تَجْمَعَ فى جَوفِکَ الْبَیضَ وَ السَّمَکَ فى حالٍ واحِدَةٍ، فَاِنَّهااِذَا اجْتَمَعا وَلَّدا القُولَنْجَ و ریاحَ الْبَواسیرِ، وَ وَجَعَ الاَْضْراسِ؛ امام رضا علیهالسلام : بپرهیز از این که... تخممرغ و ماهى را همزمان بِخورى، چرا که هرگاه این دو با یکدیگر خورده شوند، قولنج، باد بواسیر و دندان درد مىآورند.
23 پیامبر صلىاللهعلیهوآله : کُلِ الخَسَّ، فَاِنَّهُ یورِثُ النُّعاسَ وَ یَهْضِمُ الطَّعامَ؛کاهو بخورید، چرا که خوابآور است و غذا را هضم مىکند.
24 امام رضا علیهالسلام : ـ لِبَعْضِ قَهارِمَتِهِ ـ : اِسْتَـکْثِروا لَنا مِنَ الباذَنـْجانِ، فَاِنَّهُ حارٌّ فى وَقْتِ الْبَرْدِ، بارِدٌ فى وَقْتِ الْحَرِّ، مُعْتَدِلٌ فِى الاَْوقاتِ کُلِّها جَیِّدٌ فى کُلِّ حالٍ؛
به یکى از پیشکاران خود ـ : براى ما، بادمجان زیاد تهیه کنید، چرا که در هنگام سرما، گرم و در هنگام گرما، سرد است، در همه اوقات، معتدل و در هر حال، خوب است.
25 امام صادق علیهالسلام : اَلْجَزَرُ اَمانٌ مِنَ القُولَنْجِ وَ الْبَواسیرِ وَ یُعینُ عَلَى الجِماعِ؛ هویج، مایه ایمنى از قولنج و بواسیر است و آمیزش جنسى را تقویت مىکند.
26 پیامبر صلىاللهعلیهوآله : یا عَلىُّ اِفْتَتِحْ طَعامَکَ بِالْمِلْحِ، فَاِنَّ فیهِ شِفاءً مِنْ سَبْعینَ داءً مِنهَا: الجُنونُ وَ الْجُذامُ وَ الْبَرَصُ وَ وَجَعُ الْحَلْقِ وَ الاَْضراسِ وَ وَجَعُ الْبَطْنِ ؛ اى على! غذاى خود را با نمک آغاز کن، چرا که در نمک درمان هفتاد درد است؛ دیوانگى، خوره، پیسى، گلودرد، دندان درد و دل درد، از جمله این دردهاست.
27 امام صادق علیهالسلام : نِعْمَ اللُّقْمَةُ الْجُبْنُ، تُعْذِبُ الْـفَمَ وَ تُطَیِّبُ النَّـکْهَةَ وَ تَهْضِمُ ما قَبْلَهُ وَ تُشَهِّى الطَّعامَ؛ چه خوب لقمهاى است پنیر، دهان را تر و تازه و خوشبو مىکند، غذاى قبلى را هضم و غذا را مطبوع مىسازد.
28 امام صادق علیهالسلام : عَنْ اَبى عَبْدِ اللّهِ علیهالسلام قالَ: سَاَ لَهُ رَجُلٌ عَنِ الْجُبْنِ... فَقالَ لى: هُوَ ضارٌّ بِالْغَداةِ نافِعٌ بِالْعَشىِّ...؛ مردى درباره پنیر از امام صادق علیهالسلام پرسید. امام فرمودند: خوردن پنیر، صبحگاهان مضرّ است و شامگاهان مفید.
29 امام صادق علیهالسلام : شَکا ذَریحٌ المُحارِبىُّ قَراقِرَ فى بَطْنِهِ اِلى اَبى عَبْدِاللّهِ علیهالسلام فَقالَ: اَتوجِعُکَ؟ قالَ: نَعَمْ. قالَ: ما= یَمْنَعُکَ مِنَ الحَبَّةِ السَّوداءِ وَ الْعَسَلِ لَها؛
ذریح محاربى، به امام صادق علیهالسلام گفت که شکم او غُرغُر مىکند. امام پرسیدند: آیا درد هم دارد؟ گفت: آرى. امام فرمودند: چرا براى درمان آن از سیاهدانه و عسل استفاده نمى
30 امام صادق علیهالسلام : اَ لْحَوکُ بَقْلَةُ الأَْنْبیاءِ، اَما اِنَّ فیهِ ثَمانَ خِصالٍ: یُمْرِئُ وَ یَفْتَحُ السُّدَدَ وَ یُطَیِّبُ الجُشاءَ وَ یُطَیِّبُ النَّـکْهَةَ وَ یُشَهِّى الطَّعامَ وَ یَسُلُّ الدّاءَ وَ هُوَ أمانٌ مِنَ الجُذامِ وَ إذا اسْتَقَـرَّ فى جَوْفِ الإنسانِ قَمَعَ الدّاءَ کُلَّهُ؛ امام صادق علیهالسلام : ریحان، سبزى انبیاست و در آن هشت خاصیت است: هضم کننده است،رگها و مجارى را باز مىکند، بازدم را خوشبو مىسازد، بدن را بوى خوش مىبخشد، اشتها آور است، درد را از بدن بیرون مىبرد، از جذام در امان مىدارد و چون وارد معده شود درد را بهکلّى از بین مىبرد.
31 امام رضا علیهالسلام : اَلْحِمَّصُ جَیِّدٌ لِوَجَعِ الظَّهْرِ؛ نخود براى کمر درد مفید است.
32 امام صادق علیهالسلام : اَلْفُجُلُ اَصْلُهُ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ وَ لُـبُّهُ یَهْضِمُ وَ وَرَقُهُیَحْدِرُ البَولَ حَدرا؛ تُرب، ساقهاش بلغم را از بین مىبرد، خودش غذا را هضم مىکند و برگش به دفع کامل ادرار کمک مىکند.
33 امام صادق علیهالسلام : | لَوْ عَلِمَ اللّهُ فى شَىْءٍ شِفاءً اَکْثَرَ مِنَ الشَّعیرِ ما جَعَلَهُ غِذاءَ الاَْنْبیاءِ علیهمالسلام ؛ اگر خداوند در چیزى بیشتر از جو شفادهندگى مىدید، آن را خوراک پیامبران قرار نمىداد.
34 امام صادق علیهالسلام : عَنْ اَبى الْحَسَنِ الاصبهانى: کُنْتُ عِنْدَ اَبى عَبْدِاللّهِ علیهالسلام فَقالَ لَهُ رَجُلٌ وَ اَنـَا اَسْمَعُ: جُعِلْتُ فِداکَ! اِنّى اَجِدُ الضَّعْفَ فى بَدَنى. فَقال لَهُ: عَلَیْکَ بِاللَّبَنِ، فَاِنَّهُ یُنْبِتُ اللَّحْمَ وَ یَشُدُّ الْعَظْمَ؛
امام صادق علیهالسلام : ابوالحسن اصفهانى ـ : نزد امام صادق علیهالسلام بودم. شنیدم، مردى به ایشان گفت: فدایت شوم! در بدنم احساس ضعف مىکنم. امام علیهالسلام به او فرموند: شیربخور، چرا که گوشت مىرویاند و استخوان را محکم مىکند.
35 امام صادق علیهالسلام : شَکا نَبىٌّ مِنَ الاَْنبیاءِ اِلَى اللّهِ عَزَّوَجَلَّ اَ لْغَمَّ فَاَمَرَهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ بِاَکْلِ الْعِنَبِ؛
پیامبرى از پیامبران به درگاه خداوند عزوجل از غم و اندوه شکایت نمود. خداوند عزوجل او را به خوردن انگور، امر فرمود.
36 پیامبر صلىاللهعلیهوآله : کُلُوا الثُّومَ وَ تَداوَوا بِهِ، فَاِنَّ فیهِ شِفاءً مِنْ سَبْعینَ داءً؛سیر بخورید و با آن درمان کنید، چرا که سیر هفتاد بیمارى را شفا مىدهد.
37 پیامبر صلىاللهعلیهوآله : عَلَیْکُمْ بِاللُّبانِ فَاِنَّهُ یَمْسَحُ الحَرَّ عَنِ الْقَلْبِ کَما یَمْسَحُ الإْصْبَعُ الْعَرَقَ عَنِ الْجَبینِ وَ یَشُدُّ الظَّهْرَ وَ یَزیدُ فِى الْعَقْلِ وَ یُذَکِّى الذِّهْنَ وَ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یُذْهِبُ النِّسیانَ؛ پیامبر صلىاللهعلیهوآله : کندر بخورید؛ زیرا همانطور که انگشت، عرق را از پیشانى پاک مىکند، کندر هم سوزش قلب را مىبرد و کمر را محکم و عقل را زیاد مىکند و ذهن را ذکاوت و چشم را جلا مىبخشد و فراموشى را از میان مىبرد.
38 امام صادق علیهالسلام : الْغُبَیراءُ لَحْمُهُ یُنْبِتُ اللَّحْمَ وَعَظمُهُ یُنْبِتُ الْعَظْمَ وَ جِلْدُهُ یُنْبِتُ الْجِلْدَ وَ مَعَ ذلِکَ فَإِنَّهُ یُسَخِّنُ الْکُلْیَتَینِ وَ یَدْبَغُ الْـمَعِدَةَ وَ هُوَ اَمانٌ مِنَ الْبَواسیرِ وَ التَّقْتیرِ وَ یُقَوِّى السّاقَیْنِ وَ یَقْمَعُ عِرْقَ الْجُذامِ؛
امام صادق علیهالسلام : گوشت سنجد، گوشت را، هستهاش استخوان را و پوستش پوست را تقویت، و کلیهها را گرم و ,معده را پاک مىکند، از بواسیر و تسلسل ادرار جلوگیرى کرده، ساق پا را تقویت و رگ جذام را بهکلى از بین مىبرد.
39 پیامبر صلىاللهعلیهوآله : عَلَیْکُمْ بِالبِطّیخِ، فَاِنَّ فیهِ عَشْرَ خِصالٍ: هُوَطَعامٌ وَ شَرابٌ وَ اُشْنانٌ وَ رَیحانٌ وَ یَغْسِلُ الْمَثانَةَ وَ یَغْسِلُ الْبَطْنَ وَ یَکْثِرُ ماءَ الظَّهْرِ وَ یَزیدُ فِى الْجِماعِ وَ یَقْطَعُ البُرودَةَ وَ یُنَقِّى الْبَشَرَةَ ؛ پیامبر صلىاللهعلیهوآله : خربزه بخورید، چرا که ده خاصیت دارد:غذاست، آب است، شستشو دهنده و خوشبو کننده است، مثانه را مىشوید، آب کمر را زیاد مىکند، بر نیروى همبسترى مىافزاید، سردى مزاج را مىبَرَد و پوست را شاداب مىکند.
40 پیامبر صلىاللهعلیهوآله : کُلُوا التّینَ الرَّطْبَ وَ الْیابِسَ فَاِنَّهُ یَزیدُ فِى الجِماعِ وَ یَقْطَعُ الْبَواسیرَ وَ یَنْفَعُ مِنَ النِّقْرِسِ ,والاِْبرِدَةِ؛
انجیر تازه و خشک بخورید، چرا که قدرت همبسترى را زیاد، بواسیر را ریشه کن مىکند و براى نِقرِس و سردى مزاج مفید است.
در اوایل تاریخ بشر، زمانی که تالیفی وجود نداشت و تجربیات بصورت نقلی انتقال مییافت، جهت تداوی بیماران و استفاده از تجربیات افراد، بیماران را در کنار راههای پر رفت و آمد قرار میدادند و از افراد رهگذر در خصوص راههای معالجه این نوع بیماری راهنمایی میخواستند. هر کسی به فراخور اطلاعات و تجربیات خود، توصیهای مینمود. مثلاً شخصی میگفت: در شهر ما هم یک نفر به این بیماری مبتلا شده بود و از داروی فلان، یا گیاه فلان دارویی ساخته و به آن بیمار دادند. بعد مصرف این دارو بیماری او رفع گردید.
رفته رفته کسانی به این موضوع علاقه پیدا کرده و به جمع آوری این اطلاعات و تحقیق و گسترش آنها روی آوردند. بدین صورت نخستین مجموعهها در طب شکل گرفت.[۱]
مزاج، بنیاد اساسی پزشکی سنتی ایران است. پزشکان قدیم با ممارست و تبحری که در شناختن مزاجها داشتند، دخالت وضع مزاجی را، از موی سر تا ناخن پا، در هر یک از بیماریها رصد کرده و معیار تشخیص و درمان کلیه بیماریها را، توجه به مزاج اصلی و عارضی بیماران قرار داده بودند. به علتِ همین تمرین مداوم، منشاء اختلالات و عوارض بدن را به سهولت درمییافتند. در کتب طب قدیم، فصول و ابواب مفصل جداگانهای در خصوص این علایم تحت عنوان سوء مزاج سرد و سوء مزاج گرم شرح داده شده است. به جرات میتوان گفت: به همان سهولتی که امروز پزشکی جدید بیماری میکسدم را تشخیص میدهد، آنان بیکفایتیهای خفیف تیروئید را تشخیص میدادند. علت موفقیت پزشکان قدیم در تشخیص و درمان بیماریها، طبقهبندی امراض بر اساس مزاج، گرمی و سردی و به اصطلاح پزشکی جدید (ازدیاد و نقصان متابولیسم بازآل) بود.
این مطلب که منظور پزشکی سنتی از گرمی مزاج آن چیزی است که امروزه با هیپر تیروئیدی تطبیق دارد، و مقصود از سردی مزاج همان است که در پزشکی امروز به نام هیپو تیروئیدی یا نارسائی غده تیروئید نامیده میشود، با مقایسه مطالب ذکر شده در کتاب کامل الصناعه تالیف علی ابن عباس مجوسی اهوازی، که هزار و صد سال پیش تالیف شــده، و مطالب نظیر آن در کتاب غدد مترشح داخلی و بیماریهای آن تالیف دکتر نصرت اله کاسمی استاد دانشگاه تهران قابل انطباق و اثبات است.
مقایسهها را بر اساس عنوان الف برای نسخه کامل الصناعه و ب برای کتاب غدد مترشح داخلی انجام میدهیم:
الف: هوش تندوتیز و دقیق مربوط به شدت عمل یا حسن عمل تیـروئید است، به همین سبب تیروئید را غده هوش[پانویس ۱] لقب دادهاند؛ در برابر کندی و رخوت روحی و جسمی را که ممکن است تا بلاهت و حمق[پانویس ۲] پیش رود از آثار ضعف عمل تیروئید میدانند.[۸]
ب: فمن علامات البدن الحار ان یکون صاحبه ذکیاً فطناً و متی کان البدن بارد فان صاحبه یکون بلیداً قلیل الفهم.[۹] یعنی: کسی که مزاجش گرم است، ذکی (با ذکاوت) و فطن (دارای هوش تند و تیز) میباشد، و کسی که مزاجش سرد است بلید (کند ذهن) و قلیلالفهم (که همان رخوت روحی و بلاهت است) میباشد.
چون علامتهای پرکاری خیلی بارز هستند و ادامه آن شاید خارج از حوصله باشد، به مقایسه سوءمزاج سرد و کمکاری تیروئید میپردازیم.
در پزشکی سنتی، از تمامی عناصر موجود در طبیعت اعمّ از: گیاهی ، معدنی و حیوانی برای اعاده اعتدال مزاج استفاده میشود.
سرماخوردگی، بدون دخالت میگروارگانیسم را چنین توضیح می دهد: منشاء سرماخوردگی، هضم ناقص یا فقدان عمل هضم است. هنگامی که مواد زاید در اثر هضم ناقص ـ ناشی از پر خوری یا غذا بر غذا خوردن ـ، در بدن زیاد میشود و موجب راهبندان در گدارها میگردد، بدن کوشش میکند با این مواد، طوری کنار بیاید و حتی برای کمک، ارکانهای دیگر را با جدیت به کار وا میدارد. اما چون نمیتواند در این وضعیت، به خاطر نیاز به انرژی و حرارت بیشتر به این کار ادامه دهد؟ ـ خصوصاً اگر هیچ اقدامی برای رهایی بدن از این مواد انباشته شده انجام نگیرد (استفاده از داروهای منضج و مسهل) ـ فرایند هضم کلی، بخاطر وجود این مواد کُند میشود و این مواد در مرحله خلط باقی میمانند. زمانی که این اضافات بیشــتر متراکم شود، بدن به نقطهای میرسد که در آنجا برای داغتر کردن میدان، باید گرمای اضافهای تولید کند، که نتیجتاً تب بوجود میآید. بدن میخواهد، گوارش غذا را با این گرمای شدید، تسریع کند. هنگامی که غذا به اندازه کافی « پخته » شد و قابلیت دفع پیدا کرد، آنها را خارج میسازد و این عمل را به وفور از راه بینی، دهان و چشم ها انجام میدهد. دلیل اینکه در زمستان اغلب اوقات بدن دچار سـرماخوردگی میشود، این است که با کاهش دمای بیرون و به خاطر تنفس در هوای سرد و تاثیرات مشابه آب و هوای سرد، گرمای درون بدن کاهش مییابد، و این دلیلی برای هضم ناقص غذا و نهایتاً بروز سرماخوردگی است. کوشش در کنترل کردن، یا متوقف ساختن سرماخوردگی خردمندانه نیست! زیرا با انجام آن فرد تنها میتواند مطمئن گردد که مواد زاید انباشتگی و تراکم بیشتری در درون بدن پیدا میکنند و سرانجام به طور جدی نقش ارگانهای اصلی را تحلیل خواهند برد. درمان صحیح کمک به این فرایند کاملاً سودمند طبیعت است، کمک به افزایش گرمای درونی و دفع خلط اضافی.
فارسی:
انواع مزاج ها
در طب اسلامی شانزده نوع مزاج داریم:
نوع ساده به چهارصورت است ( با فزونی یک قوه بر سه قوه ی دیگر)
1ـ سودا ( سرد و خشک)
2ـ صفرا ( گرم و خشک)
3ـ بلغم (سرد و تر)
4ـ دم ( گرم و تر)
نوع مرکب هم به صورت های دوازده گانه ی زیر است( با فزونی دو قوه بر دو قوه ی دیگر)
1ـ سودایی صفرایی ـ سودایی بلغمی ـ سودایی دموی.
2ـ صفرایی سودایی ـ صفرایی بلغمی ـ صفرایی دموی.
3ـ بلغمی صفرایی ـ بلغمی سودایی ـ بلغمی دموی.
4ـ دموی سودایی ـ دموی صفرایی ـ دموی بلغمی.
3ـ اخلاط
خلط، رطوبتی است که در بدن مردم روان است و موضع اخلاط رگ هاست و تولد اخلاط از غذاهاست و بعضی خلط ها نیک می باشد که آنها را طبیعی می گویند و آن بدل مایتحلّل می شود و بعضی از آنها بد باشد و آن را ناطبیعی گویند و حق او آن است که از بدن بیرون شود.
اخلاط چهار است: خون ، بلغم، صفرا و سوداء .
فاضل ترین اخلاط خون است و تولد آن در جگر باشد و طبع او گرم و تر است و آن دوگونه است: طبیعی و غیر طبیعی.خون طبیعی رنگ او سرخ است و بوی آن خوش است و طعم آن شیرین و قوام آن معتدل باشد، غیرطبیعی دو نوع بود: یکی آن که مزاج او گرم تر از آن است که باید باشد و یا سردتر و یکی دیگر این که صفرا یا سوداء یا بلغم با او آمیخته باشد.
بلغم دو گونه است: طبیعی و غیرطبیعی. طبیعی آن است که او را، استعداد آن باشد که دروقتی دیگر پخته شود و خون گردد از آن جهت که او خونی است ناپخته و طعم آن شیرین است و در مقایسه با صفرا یا خون، سرد است، و درمقایسه با بدن سخت سرد نباشد؛ و غیر طبیعی چهار است: شور و شیرین و این دو گرم است و شور گرم تر است و ترش و زجاجی که هر دو سرد است و زجاجی سردتر است.
صفرا دوگونه است: طبیعی و غیر طبیعی. طبیعی کف خون است و رنگ آن سرخ و طعم آن تلخ و تیز است، طبع آن گرم و خشک است و تولد آن در جگر است؛ غیرطبیعی چهارگونه است: صفرای مایی آن است که رطوبتی رقیق با آن آمیخته شده است. صفرای مخی آن که رطوبتی غلیظ، مانند زردة تخم مرغ با آن آمیخته شده است. صفرای کرّاثی که به رنگ گندنا می ماند و تولد آن صفرا در معده است. صفرای زنگاری و آن در غایت گرمی است و این صنف از صفرای غیرطبیعی به زهرها و سموم می ماند.
سوداء و آن دوگونه است: طبیعی و غیرطبیعی. سودای طبیعی، ته نشین خون طبیعی است، بدین سبب غلیظ تر از خون است و طبع او سرد و خشک است و طعم آن ترش است، غیرطبیعی چهارگونه است که از احتراق و سوختگی اخلاط چهارگانه متولد می شود وآن را مرّة سودا گویند که آن را حدّت و جوشیدنی باشد و چون برزمین افتد، مگس نزدیک او نشود، احتراق ، سوختگی و کیفیت آن هلاک کننده است. 1
در طب اسلامی که برانگیخته از آیات و روایات است به چگونگی برنامه ریزی برای خوراک و استراحت و حتی پوشاک روزانه پرداخته شده است و از آن جا که بسیاری از بیماری ها ناشی از تغذیة نامناسب است، لذا به مزاج و پیدایش امراض توجه خاصی شده است، با دقت در آیات قرآن بحث مزاج کاملاً مشهود است به عنوان مثال به چند مورد اشاره می کنیم.
"وَ یُسْقَوْنَ فیها کَاساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبیلاً؛ و از جام هایی که طعم زنجبیل دارد، نوشانده می شوند.2"
" وَ مِزاجُهُ مِنْ تَسنیمْ؛ ترکیب طبع آن شراب ناب از عالم بالاست. 3"
3ـ1ـ علائم طبایع چهارگانه در حالت سلامت بیمار
بطور کلی هفت نوع حالت بربدن انسان مستولی می شود که پنج حالت آن سلامت است که چهار حالت سلامتی با غلبه یک خلط است و یک حالت تعادل کامل است و یک حالت بیماری و غلبه ی چهار خلط و یک حالت بیماری غلبه یک خلط در یک یا چند اندام است.
در این جدول ما می خواهیم عناوین اصلی مشخص کنندة غلبة خلط یا اخلاط متعدد را به صورت تیترگونه بیان کنیم تا هر کس بتواند به طور نسبی وضعیت مزاجی خود را بیان کند و یا بر اساس آن به سادگی مزاج دیگران را تشخیص دهد.
) بهروز ایمای، گنجینة بهارستان،84تا861
) قرآن کریم، سوره انسان(76) ، آیه 172
) همان، سورة مطففین (83) ، آیة 273